1.   vuil bn. 'vies, ondeugdelijk'; zn. 'dat wat smerig is'
Onl. fūl 'verrot, smerig, ongunstig' in de afleiding fūlitha 'vuilheid, verrotting' [10e eeuw; W.Ps.] en in het toponiem Vulecope, letterlijk 'vuilkoop' [ca. 1200, kopie 17e eeuw; Künzel]; mnl. vuul 'vies, bedorven; verachtelijk, naar' in de afleiding vulheit 'bederf' [1240; Bern.], in Aprille heuet vuele seden 'april heeft nare gewoonten' [1253; VMNW], vul van smoute 'vies van het vet' [1282; VMNW], wulen wijn 'bedorven wijn' [1340-79; MNW], vuyl 'lui, gierig' [1477; MNW].
Os. fūl (mnd. vūl); ohd. fūl (nhd. faul); ofri. fūl- (nfri. fûl); oe. fūl (ne. foul); on. fúll (nzw. ful); got. fūls; alle 'bedorven, ranzig, vies, slecht, lelijk e.d.', < pgm. *fūla-.
Afleiding van de wortel *fū- < pie. *puH-, zie pus. Zonder achtervoegsel *-la- is deze wortel nog te herkennen in het Noord-Germaans: on. fúinn 'verrot, vergaan', fúna (< pgm. *fūnōn-) 'verrotten, vergaan', feyja (< causatief pgm. *faujan-) 'laten vergaan'.
De oorspr. betekenis is 'bedorven, verrot'. In de afzonderlijke Germaanse talen heeft het woord diverse afgeleide betekenissen gekregen.
vuilnis zn. 'huisvuil; rotzooi'. Mnl. vu(u)lnesse 'vuilnis, drek, onreinheid' in So wie mische, slic of wlnis mit scuten ... uter stede voert 'wie mest, slijk of vuilnis met schuiten uit de stad voert' [1374-94; MNW], si worden gemaect als vulnesse der erden 'ze zijn geworden tot slijk der aarde' [1380-1400; MNW-P], bloet, kalverdarmen ende anders alle vulnis, die daeruut valt (uit geslachte dieren) [ca. 1420; MNW]. Afleiding van vuil met het achtervoegsel -nis.
Fries: fûl


  naar boven