1.   regiment zn. 'legereenheid'
categorie:
leenwoord
Mnl. regiment, regement alleen in betekenissen als 'regeling, leefregel, gedrag' in soe selmen ... den lichaem geven regement 'dan moet men het lichaam leefregels opleggen' [1351; MNW-P] en 'leiding, bestuur' inden regimente des cloesters 'in de leiding van het klooster' [1400-50; MNW-P]; vnnl. regiment, regement 'leiding' in Ghi hebt hem ... regiment ghegheuen 'u heeft hem invloed gegeven' [1540; WNT], onder het regement van sijnen stedehouder '(soldaten) onder bevel van zijn plaatsvervanger' [1564; WNT], dan bij overdracht ook 'groep soldaten onder "regiment" van een officier' in daer hy soo scoonen regiment by hem hadde 'omdat hij zo'n goede legereenheid bij zich had' [1566; WNT], een ... regiment dragonders [1671; WNT], bij overdracht dan ook wel 'grote groep, groot aantal' in een regiment Meiden [1692; WNT].
Ontleend aan Frans régiment 'militaire eenheid onder leiding van een kolonel' [1553; TLF], eerder al 'bestuur, leiding' [1488; TLF] en 'leefregels, voorschriften' [eind 13e eeuw; TLF]. Dat woord is in de niet-militaire betekenis een geleerde ontlening aan Laatlatijn regimentum 'bestuur, leiding', gevormd uit Latijn regere 'leiden, sturen', zie regeren, en het achtervoegsel -ment. In de betekenis 'legereenheid' is het Franse woord ontleend aan Duits Regiment 'legereenheid, eenheid die onder leiding van een overste staat' [1500-50; Pfeifer], eerder al 'leiding, bestuur' [begin 15e eeuw; Pfeifer], eveneens ontleend aan Latijn regimentum.
Regiment in de betekenissen 'leefregel, gedrag, levenswandel' en 'bestuur, leiding' is na de Vroegnieuwnederlandse periode zo goed als verdwenen en vervangen door andere woorden, waaronder het verwante regime.
Fries: rezjimint


  naar boven