1.   schielijk bw. 'haastig'
categorie:
geleed woord, waarschijnlijk erfwoord
Mnl. schelike, sc(h)ielike 'haastig; onmiddellijk, plotseling, onverwacht' in die wat scheliken in onser stad wanderde 'die wat gehaast in onze stad rondliep' [1376; MNW], Doe die sonne ... scielike alle die duusternisse wt der werelt verdreef 'toen de zon snel alle duisternis uit de wereld verdreef', Een ryvier die schielijke loopt verdroget lichtelike 'een rivier die snel stroomt droogt makkelijk uit' [beide ca. 1475; MNW]; vnnl. Twelck haer schielijck over quam 'hetgeen haar plotseling overkwam' [1561; iWNT zij III], schielick, schillick, schielicken 'plotseling, onverwacht' [1573; Thes.] (bij Kil. 1599 met de indicatie "Hollands, Vlaams"), ook met -r- als in schierlick 'plotseling, onverwacht' [1588; Kil.], Die schierlick ghebleven is 'die plotseling overleed' [1605; iWNT; nnl. Felle vorst en schielyke dooi [1760; iWNT dooi I].
Afleiding van mnl. sc(h)ien 'gebeuren, geschieden', zie geschieden, met het achtervoegsel -lijk. De vorm met -r-, zoals vermeld bij Kiliaan, zal zijn ontstaan onder volksetymologische invloed van mnl. sc(h)iere 'onmiddellijk, spoedig, snel, haastig; plotseling, onverwacht', waarvoor zie schier 'bijna'. Schielijk is typisch Nederlands en is pas in het Middelnederlands ontstaan.
Afleiding van Proto-Germaans *skehan- 'zich snel bewegen', waarvan mnl. (ghe)sc(h)ien '(plotseling) gebeuren', nnl. geschieden, en voorts: mnd. schēn, geschēn (waaruit nzw. ske); ohd. skehan, giskehan (nhd. geschehen); ofri. skiā; oe. gescēon; alle 'gebeuren, geschieden'. Daarnaast staat met afwijkende betekenis mhd. schehen 'zich snel voortbewegen (te paard)' [1220-50; Gärtner]. Op grond hiervan en van de oorspr. betekenis van de verwante woorden schicht en schichtig veronderstelt men een oorspr. betekenis pgm. *skehan- 'zich snel bewegen'.
Pgm. *skehan- is wellicht verwant met: Oudkerkslavisch skočiti 'springen'; Oudiers scuichid 'beweegt; loopt ten einde'; < pie. *skek-, *skok- 'zich snel bewegen, springen' (LIV 551).
Fries: skielk 'in de (niet verre) toekomst' (ontleend aan het Nederlands)


  naar boven