trefwoord: "koffie"
1 tot 1 van 1
Index:
koepel
koerier
koers 1
koers 2
koest
koet
koeterwaals
koets
koetsier
koffer
koffie
koffiedik
kogel
kohier
kok
kokarde
koken
koker
koket
kokkerd
kokkerellen
1.  |
 koffie zn. 'product van de koffieboom (geslacht Coffea)' categorie: leenwoord Vnnl. eerst de vorm chaoua 'drank uit zekere gebrande pitten' in die Turcken ... drincken van hare chaona (lees chaoua) t'welc sy maken uyt sekere vruchten ... [1596; WNT], dan koffy, coffi in (de Turken hebben een) dranck ..., genaamd koffy [ca. 1640; WNT], op het Rokkin, alwaar de thee heel puik is, en de coffi mee 'op het Rokin (in Amsterdam), waar de thee heel best is en de koffie ook' [1669; WNT], coffi ... die hier ... met de Engelze doorgebroken is 'koffie, die hier door de Engelsen populair is geworden' [na 1684; WNT]; nnl. koffie [1799; WNT vooruit]. Mogelijk via Engels coffee [1636; OED], eerder al coffa [1603-30; OED], coffe [1601; OED], beide in reisbeschijvingen, ontleend aan Turks kahve, of rechtstreeks aan Arabisch qahwa 'koffie', dat oorspr. de betekenis 'wijn' had. De Arabieren leerden in de Ethiopische provincie Kaffa de koffie kennen en omdat koffie ook een opwekkende drank is, associeerden zij de drank uit Kaffa met de bestaande naam voor 'wijn' en gaven er diezelfde naam aan. In de periode van het Osmaanse Rijk werd het woord in het Turks bekend. Koffie raakte in de 16e eeuw in de Europese talen bekend door verhalen van ontdekkingsreizigers. In hun benamingen gebruikten zij veel spellingvarianten, zoals in de eerste Nederlandse attestatie, in het Nederlands cauwa [17e eeuw; WNT], in het Engels cauphe [1636; OED], in het Duits Chaube [1582; Paul] en Cahwae [17e eeuw; Pfeifer]. Koffie werd in de loop van de 17e eeuw belangrijke handelswaar, waarbij de Oost-Indische compagnieën van Frankrijk en Engeland en vanaf eind 17e eeuw vooral de Nederlandse VOC een belangrijke rol speelden. Sinds halverwege de 17e eeuw (Venetië 1645, Oxford 1650, Den Haag 1664) verspreidden de koffiehuizen zich over Europa. Het woord consolideerde zich in de westerse talen uiteindelijk in twee vormen, met -o- en met -a-. Men veronderstelt wel (OED) dat de -o- teruggaat op eerder -au- uit Arabisch -ahw- of Turks kahve. De handelaren kwamen rechtstreeks in contact met de Arabieren. De q- in het Arabische qahva maakte van de eerste -a- een /o/-achtige klank. Het is ook mogelijk dat coffa, coffe in het Brits-Engels is ontstaan als variant van caffa, capha [1631; OED], te vergelijken met de ontwikkeling bij dollar. Russisch kófe en ouder Duits koffee [17e eeuw; Pfeifer] zijn vrijwel zeker aan het Nederlands ontleend. Vormen met -a- zijn o.a. Italiaans caffè (ouder cavèe [1585; DELI]), Frans café, Duits Kaffee, Zweeds kaffe, enz. De wetenschappelijke geslachtsnaam (Coffea) heeft een -o- en de werkzame stof (cafeïne) een -a-. Zie ook café, cafeïne. Literatuur: Van der Sijs 1998 Fries: kofje |