trefwoord: "tot"
1 tot 1 van 1
Index:
tornado
tornen
torpedo
torsen
torso
tortelduif
tortelen
toss
tossen
tosti
tot
totaal
totdat
totem
toto
toupet
tournedos
tournee
touw
tovenaar
toveren
1.  |
 tot vz. 'niet verder of langer dan; gericht op' categorie: geleed woord, geleed woord Onl. tuote 'tot aan' in In uualdon sal ... fan fluode untes to te gemerke ringis erthono 'en (hij) zal heersen van de rivier tot aan de grenzen van de aarde' [10e eeuw; W.Ps.]; mnl. tote, tot, toet 'niet verder, langer of langdurender dan, gericht op' in tote nu 'tot op heden, tot nu toe' [1236; VMNW], toter erden 'tot op de grond' [1237; VMNW], vanden hersenen toten teen 'van de hersenen tot aan de tenen' [1260-80; VMNW], Die tote v sendde minen bode 'die mijn boodschapper naar u stuurde' [1265-70; VMNW], toet sinte ians misse 'tot aan de Sint-Jansmis (24 juni)' [1293; VMNW], tote des gasthuus buef 'ten behoeve van het gasthuis' [1295; VMNW], dat tot onsen cloestere behoert 'dat tot ons klooster behoort' [1297; VMNW]; vnnl. tot. Ontstaan uit de verbinding van toe en te 1, met verzwakking van beide (meestal onbeklemtoonde) klinkers. Os. tōte (mnd. tot, tote); ohd. zuo za; ofri. tot. Vroeger kwam tot ook wel voor met de betekenis 'te', bijvoorbeeld 'tot Gent'. In de 17e-eeuwse spraakkunst werd echter een kunstmatig verschil gemaakt tussen tot en te. ◆ tot(dat) vgw. 'tot het moment dat'. Mnl. tote 'tot het moment dat' in te bredene totet ('tot het') sinebrede heuet 'te verbreden tot het de juiste breedte heeft' [1277; VMNW], tot(e) dat, totdat 'id.' in Bidden tote dat coemt die dach 'bidden totdat de dag begint' [1300-50; MNW-R], Tot dat die feeste ware leden 'totdat het feest voorbij zou zijn' [1300-50; MNW-R], totdat ic miin lief weder ghecrigen mach 'totdat ik mijn geliefde terug zal krijgen' [1340-60; MNW-P], tot(e) 'tot het moment dat' in Tote het daghet 'totdat de dag begint' [1350; MNW], Tot gi comt 'totdat u komt' [15e eeuw; MNW]. Gevormd uit de vaste verbinding tot dat, met het voorzetsel tot en het voegwoord dat. De neutrale component van de tijdsaanduiding (het moment, het tijdstip enz.) blijft meestal impliciet, maar kan ook expliciet genoemd worden, zoals in tote diere wile dat dese lettren ... was ghegheuen 'tot het moment dat deze brief werd overhandigd' [1265-70; VMNW] en Tote dier tijt ende tot tier stonde Datse die coninc Artur doet halen 'tot op het moment dat koning Arthur hen laat halen' [1300-50; MNW-R]. Totdat wordt al vroeg ook wel verkort tot tot. Dat deze verkorte vorm eerder is geattesteerd dan de combinatie met dat, is toeval. Literatuur: Van der Sijs 2004, 518-519 Fries: - ◆ - |