trefwoord: "hekel 2"
1 tot 1 van 1
Index:
heilig
heiligbeen
heimelijk
heimwee
heinde
heining
heisa
heitje
hek
hekel 1
hekel 2
hekelen
heks
hel 1
hel 2
helaas
held
helder
heleboel
helegaar
helemaal
1.  |
 hekel 2 zn. 'vlaskam' categorie: geleed woord Mnl. ekel 'prikkel, stimulus; voorwerp waarmee men kan prikken' [1240; Bern.], ekele 'punt, stekel' hekele 'prikkel, stimulus' [beide ca. 1440; Harl.], een hekel of een prekelinge der slapender naturen [1485; MNW]; vnnl. hekelpael, haeckelpael (oostelijke dialecten) 'gepunte paal' [1599; Kil.], hekel 'vlaskam' [1562; Naembouck]. Herkomst niet helemaal zeker. Wrsch. met umlaut ontstaan uit pgm. *hak-ilō- bij een stam *hak- 'prikken, steken, hakken' waarbij ook haak en misschien hakken behoren. Voor het woordeinde -el zie druppel. Mnd. hekele 'vlaskam' (> nzw. häckla, nde. hegle); mhd. hachel, hechel 'vlaskam' [ca. 1500] (nhd. Hechel); me. hekele 'vlaskam' [ca. 1325; BDE], hakell [1485; BDE] (ne. hackle); < pgm. *hak-ilō-. Daarnaast de werkwoorden 'met een hekel bewerken': os. hekilōn (mnd. hekelen); mhd. hacheln, hecheln (nhd. hecheln, ook overdrachtelijk 'scherp beoordelen'); me. hekelen [1325; BDE] (ne. heckle, ook overdrachtelijk 'scherp beoordelen' [1808; BDE]). De betekenis 'vlaskam' wordt pas bij Kiliaan gevonden, maar dat kan verklaard worden uit het feit dat landbouwtermen in het MNW-corpus ondervertegenwoordigd zijn. Hij zal wrsch. ouder zijn dan de abstracte betekenis 'prikkel, stimulus'. Voor een synoniem zie repel. ◆ hekelen ww. 'scherp beoordelen, berispen'. Mnl. ekelen 'prikkelen, aansporen', hekelen 'id.' [ca. 1440; Harl.], 'vlaskammen' [1562; Kil.], 'kwetsen, scherp beoordelen' [1494; MNW]. Afleiding van hekel en synoniem met de uitdrukking over de hekel halen. Net als bij het zn. zal de concrete betekenis 'vlaskammen' wel ouder zijn. Opvallend is dat de betekenisuitbreiding naar het overdrachtelijke 'scherp beoordelen' zowel in het Nederlands (als eerste) als in het Engels, Duits en Zweeds heeft plaatsgevonden. |