Gezocht op:
trefwoord: "kanton"

1 tot 1 van 1

Index:



kanselier
kant 1
kant 2
kant 3
kanteel
kantelen
kanten
kantine
kantje
kantklossen

kanton

kantonnier
kantoor
kanunnik
kap 1
kap 2
kapel
kapelaan
kapen
kapitaal 1
kapitaal 2
1.   kanton zn. 'onderafdeling van een groter grondgebied'
categorie: leenwoord
Vnnl. canton 'Zwitserse deelstaat' [1583; WNT verscheiden III]; nnl. kanton 'onderdeel van een arrondissement' [1820; WNT vrederechter], 'onderhoudsgebied, bijv. deel van een weg' [1917; WNT].
In het internationale woord kanton/canton zijn twee woorden samengekomen, die uiteindelijk dezelfde herkomst hebben. Als naam voor een van de deelstaten van Zwitserland is het woord afkomstig uit Lombardisch (Noord-Italiaans) cantone 'gebied, bergdal' [11e eeuw; Rey], een betekenis die ontwikkeld is uit 'hoek, plekje' (nog Italiaans cantone 'hoek, rand'), een vergrotingsvorm van canto 'hoekje, zijde, plaats, buurt'. Vanaf eind 15e eeuw, toen de definitieve basis werd gelegd voor de huidige Zwitserse staatsvorm, heten de deelstaten ook canton in het Frans en Kanton in het Duits. Eerder bestond al in het Oudfrans canton 'stuk grond, buurt, deelgebied (van een stad)' [1243-47; TLF], Middelfrans 'gebied, deelgebied', ontleend aan Oudprovençaals canton 'hoek, kant' [voor 1218; TLF], afleiding van can 'rand'. De verdere herkomst van beide woorden is onduidelijk, zie kant 1.
Het Franse territorium werd na de Franse Revolutie op verschillende bestuurlijke niveaus heringedeeld, o.a. in arrondissementen, zie arrondissement, en cantons; tijdens de Franse bezetting kregen ook Nederland en België zo'n indeling. In Nederland bleef deze indeling bestaan binnen de rechtspraak, waar vanaf 1838 kantongerechten functioneerden als opvolger van de Franse vredesgerechten. In 2002 is hierin verandering gekomen, maar de functie van kantonrechter bestaat nog steeds; hij behandelt alleen kleine zaken. In België hanteert men de eenheden arrondissement en kanton naar Frans voorbeeld behalve op gerechtelijk ook nog steeds op bestuurlijke en andere niveaus.
De betekenis 'een te onderhouden deel van een weg' is ontleend aan het Frans [19e eeuw; Rey], maar is zowel in het Frans als in het Nederlands verouderd. Hierbij hoorde het beroep van kantonnier 'wegwerker', ontleend aan Frans cantonnier; dit woord wordt nog gebruikt door sommige gemeenten en waterschappen als naam voor de verantwoordelijke voor de kwaliteit van de wegen, bermen, oevers, enz. in een bepaald onderhoudsgebied.


  naar boven