trefwoord: "graat"
1 tot 1 van 1
Index:
gouw 2
gozer
graad
graaf
-graaf
graag
graagte
graaien
graal
graan
graat
grabbelen
gracht
gracieus
gradatie
gradueel
gradueren
graf
graffiti
graffito
graficus
1.  |
 graat zn. 'visbeen' categorie: waarschijnlijk substraatwoord Mnl. graten 'plaats bij Borgloon (Limburg B)' [1280-90; VMNW], een pladisen graet 'de graat van een schol' [begin 14e eeuw; MNW], scueben ende graden 'schubben en graten' [1485; MNW]; vnnl. visch die veel graten ... heeft [1514; MNW], graet 'bot; visgraat; punt, angel', graet, rug-graet 'ruggengraat' [1599; Kil.]. Westfaals grād 'graat, draad van een mes', mhd. grāt 'spitse punt, graat, scherpe rand' (nhd. Grat); < pgm. *grāda- 'scherpe rand, graat' (alleen West-Germaans). Daarnaast mnd. grāde 'graat, bot', nhd. Gräte 'graat', die uit het meervoud van pgm. *grāda- zijn ontstaan. Met korte klinker ohd. graz 'kiem, tak van naaldhout' ; < pgm. *grat- (eveneens alleen West-Germaans). Aangezien naaldhout spitse naalden heeft, zijn de betekenissen van pgm. *grād(a)- en *grat- vergelijkbaar, het gaat wrsch. om hetzelfde woord. De wisseling in klinkerlengte en d/t in *grād-/*grat- is echter niet via normale klankontwikkeling te verklaren. Gezien de beperking tot het West-Germaans zou het om een substraatwoord kunnen gaan, dat met onvaste vocaalkwantiteit werd ontleend. Pgm. *grat- kan verbonden worden met Russisch grot (vero.) 'metalen speer', Tsjechisch hrot, Pools grot, woorden die binnen de Slavische talen geïsoleerd staan en waarvoor geen gemeenschappelijke Proto-Slavische vorm gereconstrueerd kan worden. Het is dus mogelijk dat pgm. *grata- in de betekenis 'spitse punt', net als andere woorden voor wapentuig, door het Slavisch ontleend is. In de verbogen vormen heeft het Middelnederlands zowel -t- als -d-: grate(n) / grade(n). De -t is ontstaan doordat de *-d aan het eind van het woord stemloos werd, al kan de wisseling -t- / -d- in dit woord ook ouder zijn, zie hierboven. In de plaatsnaam onl. Grathem 'Grathem (Limburg NL)' [1116, kopie 16e eeuw; Künzel] wordt het eerste lid wel geïnterpreteerd als graat 'rug, hoogte'. De huidige dialectische uitspraak met lange /ā/ wijst echter op pgm. *a; pgm. lange *ā zou dialectisch /ò:/ opleveren. Bovendien zou een zo vroege spelling met -t voor een woord met *-d opvallend zijn. Te overwegen is derhalve Grathem als *grat 'tak van naaldhout' en heim op te vatten, dus 'de woonplaats bij/tussen het naaldhout'. |