1.   regelmatig bn. 'zonder afwijkingen; op vaste tijden, vaak'
categorie:
leenvertaling, geleed woord
Vnnl. regelmatig 'volgens de voorschriften, volgens de canon' in de regelmatige (Euangelien) der Apostelen 'de canonieke (evangeliën) der apostelen' [1661; WNT]; nnl. regelmatig in de grammatica, wiskunde enz. 'zonder afwijkingen van het systeem' in Regelmatige Tytvoeging 'regelmatige vervoeging' [1706; WNT], 'symmetrisch enz.' in een regelmaatige vijfhoek 'een vijfhoek met vijf gelijke hoeken en zijden' [1729; WNT], 'op vaste tijden, volgens vaste patronen, dikwijls plaatsvindend' in regelmatig worden betaeld [1852; WNT], 'ritmisch, met gelijke intervallen' in uw pols is regelmatig [1880; WNT].
Mogelijk zelfstandig in het Nederlands gevormd uit regel 'gewoonte, voorschrift, ordening' en -matig 'wat betreft, volgens, overeenkomend met', letterlijk 'naar de maat van', zoals ook in doelmatig 'efficiënt', zie doel, kunstmatig, rechtmatig, stelselmatig. Het is ook mogelijk dat dit een leenvertaling is van het weliswaar iets later geattesteerde Duitse regelmäßig; dat woord is gevormd uit Regel 'regel' en het sedert het eind van de Middelhoogduitse periode (Pfeifer) zeer productieve achtervoegsel -mäßig 'volgens, overeenkomend met', een afleiding van Maß, zie maat 1 'afmeting'.
regelmaat zn. 'ordelijke schikking'. Vnnl. regelmaat alleen in de later verouderde betekenissen 'voorschrift, maatstaf' [1522; WNT verstrekken] en 'liniaal' [1620; WNT]; nnl. dan ook 'ordelijkheid, vast systeem, gelijkmatigheid' in systema, oft regelmaet [1709; WNT], Verhandeling van de Regelmaet en Rangschikking der Verba [1723; WNT], zonder enige regelmaat ... aangelegd [1883; WNT], een man van stipte regelmaat [1891; WNT]. In de oudste betekenissen gevormd uit regel 'voorschrift, orde' en maat 1 'afmeting, orde'; in de latere betekenissen gevormd uit het ww. regelen 'ordenen, formaliseren' en maat 'orde', en/of afgeleid van regelmatig; leenvertaling van Duits Regelmaß is niet wrsch., omdat het Nederlandse woord veel eerder voorkomt (WNT).
Fries: regelmjittich ◆ regelmaat


  naar boven