trefwoord: "kombuis"
1 tot 1 van 1
Index:
kolf
kolibrie
koliek
kolk
kolom
kolonie
kolos
kolossaal
kolven
kom
kombuis
komedie
komeet
komen
komfoor
komiek
komijn
komisch
komkommer
komkommertijd
komma
1.  |
 kombuis zn. 'scheepskeuken' categorie: leenwoord, uitleenwoord Mnl. in de afleiding kabuser 'soort schip uit Pruisen (gekenmerkt door een kombuisopbouw?)' [1401; via MNW]; vnnl. cabuise 'voorraadkamer op een schip' [ca. 1550; WNT], in die keuken ende cabuyse [1565; WNT], combuys 'voorraadkamer op een schip' [1567; Nomenclator], kombuys 'id.' [1599; Kil.]. Vnnl. cabuyse is ontleend aan Middelnederduits kebuse 'beschot, hok' (Riga) [1360; Paul], kabusen (mv.) 'kleine houten hokjes op een schip' (Wrocław) [1422,; Grimm]. Kiliaan (1599) noemt kabuyse 'voorraadkamer, eetkamer of keuken op een schip' nog Saksisch en Rijnlands, naast ongemarkeerd kombuys, dat de Nederlandse variant van het Nederduitse woord is, met -a- > -o- in voortonige lettergreep als in kozijn 1, en met epenthetische -m- voor labiale occlusief zoals in pompoen. De verdere herkomst is onbekend. Samenstelling uit huis en een onzeker eerste lid (Kluge), bijv. kabane 'hut' is zeer onwrsch.: men zou een onzijdig woord verwachten met de klemtoon op de eerste lettergreep. Evenmin wrsch. is ontlening aan het ook al in het Latijn obscure cacabus 'kookpot'. Het bijna homonieme woord mnl. cabuys 'koolsoort' (ook mnd. kabus), zie buiskool, biedt geen semantisch aanknopingspunt. Törnqvist (1977) veronderstelt afleiding van kap 1 in een betekenis 'beschutting, overkapping', maar verklaart niet de tweede lettergreep en de -b-. Misschien is er volksetymologische invloed van buis 3 'vissersvaartuig'? De oorspr. betekenis in het Nederduits lijkt 'eenvoudig houten gebouwtje' te zijn. Wellicht werden de oudste keukens op schepen wegens brandgevaar boven op het dek gebouwd en is zo in het Nederlands de algemene betekenis 'scheepskeuken' ontstaan. In andere talen is sprake van ontlening. Aan het Nederlands ontleend zijn: Hoogduits combuis 'scheepskeuken' [1627; Paul], Combüse 'id.' [1702; Paul], nu Kombüse 'id.' [1720; Kluge21]; Frans cambuse 'id.' [1773; TLF]. Aan het Nederduits ontleend zijn: Zweeds kabysa 'scheepskeuken' [1536; SAOB], nu kabyss; Litouws kabũzis 'schuurtje, bouwval'. Aan het Nederlands of Nederduits ontleend is Engels caboose 'id.' [1747; BDE]. De herkomst van de -f in Fries kombof 'kombuis' is onduidelijk. Literatuur: Törnqvist 1977, 124-125 Fries: kombof |