1.   bevelen ww. 'gelasten'
categorie:
geleed woord, etymologie van een woorddeel onbekend
Onl. beuelen 'toevertrouwen' [ca. 1100; Will.] mnl. bevelen 'toevertrouwen, samenvoegen, aankondigen, onderwerpen' [1240; Bern.], beveelne (infinitief) 'overlaten' [1275-1300; MNW], bevelen 'opdragen' [1282; CG I, 680].
Afleiding met be- van een Proto-Germaanse wortel *felh- 'bergen, bedekken, toevertrouwen', die in het Nederlands verder geen parallellen heeft.
Os. bifelhan 'opdragen, aanbevelen; bevelen' (mnd. bevelen); ohd. bifel(a)han 'begraven, toevertrouwen, aanbevelen' (nhd. befehlen); ofri. bifela 'bevelen, overlaten, begraven' (nfri. befelje, befelle); oe. befēolan 'toevertrouwen, aanbevelen, overhandigen, toestaan'. De vormen nzw. befalla en nde. befale zijn leenwoorden uit het Nederduits. Alle vormen zijn afgeleid van de wortel pgm. *felh- 'bergen, bedekken, toevertrouwen', waaruit ook ohd. fel(a)han 'samenstellen, inzaaien, toevertrouwen'; oe. feolan 'binnendringen, kloven, steken, bereiken'; on. fela 'verbergen' (ozw. fiala, fiæla; nzw. dial. fjäla 'stoppen, vullen'; nzw. fjälster 'worstvel'; ode. fiælæ); got. filhan 'verbergen, begraven', anafilhan (met ander voorvoegsel) 'overgeven, aanbevelen', filigri (met grammatische wisseling) 'hol'.
Een goede verdere etymologie is niet voorhanden. Verbinding met Latijn sepelīre 'begraven' is onmogelijk. Verband tussen woorden voor 'huid' (< pie. *pel-) en pgm. *felh- (< pie. *pelk-) (IEW 803) is hoogst twijfelachtig.
Doordat in pgm. *felh- de -h- is verdwenen, waarop rekking van de -e- in open lettergreep volgde, is dit werkwoord van klasse III (-velen, -val, -volen, -volen) overgegaan naar klasse IV (-velen, -val, -valen, -volen). Een relict van de oude vervoeging is nog terug te vinden in bevolen '(zij) bevalen' [1311; Loey].
bevel zn. '(militair) gezag; gebod'. Mnl. beveel 'macht, heerschappij' [1423-73; MNW], bevele [1477; Teuth.], 'bevel' [1488; MNW]; vnnl. bevel 'curatele' [16e eeuw; WNT], 'opdracht' [1630; WNT]. Afleiding van het werkwoord bevelen.
Fries: befelje, befelle


  naar boven