Gezocht op:
trefwoord: "deemster"

1 tot 1 van 1

Index:



deelnemen
deelname
deelneming
deels
deeltijd
deeltijdbaan
deeltijds
deelwoord
deemoed
deemoedig

deemster

deemsteren
deemstering
deerlijk
deern(e)
deernis
defaitisme
defect
defensie
defensief
deficiëntie
1.   deemster bn. 'duister'
categorie: erfwoord, etymologie van een woorddeel onbekend
Onl. thimsternisse [ca. 1100; Will.]; mnl. demster [1287; CG II, Nat.Bl.D], deemster; vnnl. deemster 'duister' [1576; WNT]. Nu verouderd maar nog gewestelijk in België.
Mnd. deemster, naast ohd. dinstar (mhd. dinster) met m > n; met ongebruikelijke dissimilatie van dentaal > f- wellicht ook onl. finistre 'duisternis' [10e eeuw; W.Ps], os. finistar 'duisternis', ohd. finstar (mhd. vinster, nhd. finster); < pgm. *þim(i)s(t)ra-. Vormen met ouder -m- zijn bijv. het mnd. werkwoord demen 'donker worden', het bn. os. thimm, of. dimm, oe. dimm 'donker, duister' (ne. dim), on. dimmr, en het ohd. zn. demar 'schemering' en het nhd. werkwoord dämmern. De vormen met -ee- en -ie-, mnl. deemster en mnd. dienster, worden door EWgP verklaard als ontwikkeld uit een tussentrap pgm. *þeumstra-. Polomé neemt echter een korte vokaal in de tweede lettergreep aan, die rekking in de open eerste lettergreep veroorzaakte: *þimis(t)r- wordt dan in het Nederlands þēməs(t)r- > dēm(ə)str-, in het Nederduits þīməstr- > diemster > dienster. In vormen als deemster is tussen -sr- een -t- ingedrongen, wat veelvuldig voorkomt, bijv. in stroom uit *sroumos.
Verwant met Sanskrit támas naast tamis- 'duisternis', en támisrāh (mv.) 'donkere nacht', Oudkerkslavisch tĭma 'duisternis' (Litouws témti 'duister worden', tamsà 'duisternis'), Middeliers teim 'somber', Tochaars B tamāsse 'donker', Latijn tenebrae (< *temesrae) 'duisternis' < pie. *temH-.
◆ deemsteren ww. (BN) 'duister worden, schemeren'. Nnl. deemsteren [1907; WNT Supp. afakkeren]. Afleiding van deemster. ◆ deemstering zn. (BN) 'schemering'. Nnl. deemstering [ca. 1875; WNT kim I]. Afleiding van deemster. ◆ wegdeemsteren ww. (BN) 'verdwijnen, onzichtbaar worden'. Nnl. in Enkele jaren geleden werd ons voetbal beheerst door de "grote drie", met name Anderlecht, Standard en Club Brugge; Standard deemsterde weg [1977; DeKlerk]. Gevormd uit weg 2 'afwezig' en deemsteren.
Literatuur: Edgar C. Polomé (1967) 'Notes on the Reflexes of IE /ms/ in Germanic', in: Belgisch Tijdschrift voor Filologie en Geschiedenis/Revue belge de philologie et d'histoire 45, 800-826; Alfred Bammesberger (1999) 'As. thimm: Wortbildung und phonologische Entwicklung', in: ABäG 52, 3-10
Fries: -


  naar boven