trefwoord: "enig"
1 tot 1 van 1
Index:
endeldarm
energie
energiek
enerveren
enfin
eng
engagement
engageren
engel
engerling
enig
enigerlei
enigma
enigszins
enjambement
enk
enkel 1
enkel 2
enkelvoud
enkelvoudig
enorm
1.  |
 enig bn. 'uniek', vnw. 'in zekere mate' categorie: geleed woord, betekenisverschil België/Nederland, betekenisverschil België/Nederland Onl. einigh 'waarvan er één is' [1100; Will.]; mnl. in sonder enech uerlát 'zonder enige onderbreking' [1236; CG I, 25]; nnl. (e)enig 'uniek' [1639; WNT], 'iets bijzonders' [1816; WNT]. Al voor de oudste schriftelijke bronnen zijn in enig twee woorden samengevallen, beide afgeleid van het woord voor een. De Oudgermaanse talen hebben elk nog afzonderlijke woorden. Als bn. is enig ontwikkeld uit pgm. *aina-ga- 'uniek, eenmalig' en verwant met: os. ēnag 'uniek' (mnd. ēnich); ohd. einag, einīg 'id.' (mhd. einec, nhd. einig naast nieuwer einzig); oe. ānga 'alleen, enig'; on. einga 'enig, alleen'; got. (zonder grammatische wisseling) ainaha 'id.'. Het achtervoegsel is hier volkomen vergelijkbaar met dat in Latijn ūnicus, zie uniek. Als onbepaald voornaamwoord is enig een afleiding met -ig uit pgm. *aina- en verwant met: os. ēnig 'een of ander' (mnd. ēnich); ohd. einīg (mhd. einic, nhd. einig); nfri. ēnig, ēng; oe. ǣnig (ne. any); on. einigr. De uitgang -ag van het bn. is in het Nederlands aangepast aan het veel gebruikelijkere -ig van de onbepaald-voornaamwoordvorm. Als onbepaald voornaamwoord is het gebruik van enig enigszins ingekrompen. Over de betekenis 'een of andere', zoals in enig beroemd man, schrijft het WNT in 1920 al "vroeger in ruimer gebruik dan tegenwoordig"; ze is nu compleet verouderd, ten gunste van een of ene. Enig 'een zekere mate van', zoals in enige hoop, is nog wel gebruikelijk, in het bijzonder in ontkennende constructies als zonder enige twijfel; voor telbare begrippen, zoals in er kwamen enige bezoekers, is enig in het BN zeer gebruikelijk maar in het NN beperkt tot de schrijftaal. Als bijvoeglijk naamwoord ondervindt enig concurrentie van uniek, vooral in het NN; in het BN is een enige gelegenheid 'een unieke gelegenheid' zeer gebruikelijk. De betekenisuitbreiding van 'uniek, waarvan er geen tweede is' naar 'bijzonder' ligt voor de hand, maar de ontwikkeling naar 'fijn, leuk, prachtig' is pas 20e-eeuws. Het WNT noemt deze betekenis nog helemaal niet. |