trefwoord: "aks"
1 tot 1 van 1
Index:
ajuin
akela
akelei
akelig
aker 1
aker 2
akkefietje
akker
akkoord
akoestiek
aks
akte
al
alaaf
alant
alarm
alarmeren
albast
albatros
albe
albino
1.  |
 aks zn. 'bijl' categorie: substraatwoord Onl. *acus 'bijl' in an acusi (datief ev.) en mit acusin (datief mv.) [10e eeuw; W.Ps.]; mnl. a(e)xe, a(e)cs 'bijl, strijdbijl, timmermansbijl', acs 'bijl' [1240; Bern.], een aex, een baerdaex vel dweersbiil [ca. 1481-83; Voc.cop.] < *akes, eenmaal hakes [eind 13e eeuw]. Daarnaast haex met prothetische h- en door invloed van mnl. haetsche 'bijl' (uit Oudfrans, Oudpicardisch hache 'handaaks, kleine strijdbijl'). Verder vnnl. aecse, of bijl [1546; Naembouck], aeckse [1599; Kil.], hax [17e eeuw; WNT], aaks 'timmerbijl'. De nevenvorm a(a)kst is mogelijk onder Duitse invloed (Duits Axt 'bijl') ontstaan. Os. acus 'bijl' (mnd. ackes, axe, exe); ohd. achus, aches (mhd. ackes, ackis, nhd. Axt [sinds 13e eeuw]); ofri. axa (nfri. akse(bile), hakse(bile)); oe. æx, æsc, acas (ne. axe); on. øx; got. aqizi; < pgm. *akus- (< *akw-s-), *akusjō-, akwizjō-. Gewoonlijk wordt hierbij de wortel pie. *h2egw-es- (IEW 9) genoemd, die daarnaast in verband gebracht wordt met Latijn ascia 'bijl, troffel' en Grieks axínē 'bijl'. Beide stuiten echter op bezwaren. De Griekse vorm moet op ouder *ak-si of *ag-si teruggaan, zonder labiaal element u of w. Voor Latijn ascia moet metathese uit *acsia < *agw-si-a aangenomen worden. Wrsch. is er sprake van gemeenschappelijke ontlening aan een voor-Indo-Europese substraattaal. Literatuur: W.J.J. Pijnenburg (1990) 'De erfwoorden: aaks', in: Moerdijk 1990, 67-77; W. Braune/W. Mitzka (1963) Althochdeutsche Grammatik, Tübingen, 240 Fries: akse(bile) |