trefwoord: "werf"
1 tot 2 van 2
Index:
wenk
wenkbrauw
wenken
wennen
wens
wensen
wentelwiek
wereld
wereldkundig
weren
werf
-werf
werk
werkelijk
werken
werkwoord
werpen
wervel
wervelen
werven
wesp
1.  |
 werf zn. 'scheepswerkplaats'Onl. werf, werva '(kunstmatige) bewoonde heuvel', vooral in toponiemen: Vrua (onbekende plaats in Groningen) [786-87, kopie begin 13e eeuw; Künzel], daarnaast vverf 'onbebouwde ruimte bij een huis, erf' [1141; ONW]; mnl. werf 'erf; kade' in .vij. linen. masins stickelin metten werue 'zeven lijnen (oppervlaktemaat) van Thomas' perceeltje met het (bijbehorende) erf' [1268; VMNW], bewesthalf den werue van michem 'ten westen van de kade van Michem (bij Brugge)' [1292; VMNW], 'oever, dam, dijk' in van enen werf of enen diick [1407-50; MNW]; vnnl. werf ook 'scheepswerkplaats' in sceepwerff [1567; iWNT]. Os. hwerf 'opgehoogde grond' (mnd. werf, warf, nnd. ook 'scheepswerkplaats', en vandaar nhd. Werft 'id.'); ohd. warb 'draaiende beweging'; ofri. warf, wār, wēr 'gerecht(splaats)', were 'hoog erf' (nfri. wier 'kleine terp', vero. wear 'gerecht', naast het leenwoord werf 'scheepswerkplaats'); oe. hwearf 'oever, dam' (ne. wharf 'kade'); on. hvarf 'omheinde plaats' (nzw. varv 'omgang'); < pgm. *hwarba-, *hwerba-. Afleiding van de wortel van werven, waarvan de oorspr. betekenis 'draaien, wenden' is. De oorspr. betekenis van het zn. is moeilijk vast te stellen. Men zou kunnen uitgaan van een draaiende beweging om een stuk land te omheinen, of van de omtrek, het stuk land rondom het huis. Fries: wear 'gerecht', wier 'kleine terp', werf 'scheepswerf' (ontleend aan het Nederlands) |
| 2. |
-werf zn. 'keer' Onl. warf 'keer' in Thes gesan er thri waruen anther erthen 'daarover bezon hij zich drie keer (geknield) op de grond' [1151-1200; Reimbibel]; mnl. warf, werf 'keer, maal, gelegenheid' in ses waruen int iaer 'zesmaal per jaar' [1236; VMNW], agte waruen 'acht maal', seuen warf 'zeven maal' [beide 1240; Bern.], hondertwerven 'honderd maal', tinwerf 'tien maal' [beide 1265-70; VMNW]. Ontstaan uit onl. *warf met klankovergang -a- > -e- voor -r- + labiaal als in nerf 1. Os. hwarba (mnd. werf); ohd. -warb (mhd. warp); ofri. hwarf, hwerf 'keer, maal' (nfri. (Hindelopen) war); alle 'maal, keer', < pgm. *hwarba-. Afleiding van de wortel van werven. De betekenisontwikkeling is identiek aan keer bij keren 'draaien'. In combinatie met hoofd- of rangtelwoorden was werf in het Middelnederlands het gewone woord in deze functie. De woorden maal 1 en vooral keer zijn in deze betekenis jonger en hebben werf uiteindelijk vrijwel volledig verdrongen. Werf is vooral nog bekend in enkele vaste verbindingen, bijv. (een) driewerf hoera. Het gebruik van de onverbogen vorm (drie werf in plaats van drie werven) is al Middelnederlands. Fries: - |