1.   vergeten ww. 'uit het geheugen verliezen'
categorie:
geleed woord, leenvertaling
Onl. fargetan 'niet meer denken aan' in that ... ne fargetin folk min 'opdat mijn volkeren het niet vergeten' [10e eeuw; W.Ps.]; mnl. vergeten, vergheten 'vergeten, niet denken aan' in Die goede man vergat sinen rouwe '... dacht niet meer aan zijn verdriet' [1340-60; MNW-R], hebdi minen namen vergeten? 'bent u mijn naam vergeten?' [1350-1400; MNW-R]; vnnl. vergheten 'achterlaten, laten liggen' in (bij het oogsten) eenen scoof inden acker vergheten [1526; WNT], vergheten 'niet denken aan, uit het geheugen verliezen' [1599; Kil.], 'nalaten, niet uitvoeren' in Dat jck mijn plicht ... heb vergeten [1607; WNT], ook wederkerend 'de controle over zichzelf verliezen' in dat ... een mensch hem zelf vergheet [1610; WNT], vergeten 'overslaan, over het hoofd zien' in (in een testament) Wie datter is bedacht, en wie vergeten is [1630; WNT]; nnl. vergeten 'over het hoofd zien, niets doen aan' in Hoe lang, o Heer ...! Vergeet Gij mijnen jammerstaat? [1773; WNT].
Afleiding met het voorvoegsel ver- (sub a) van het in het Nederlands niet meer als simplex geattesteerd werkwoord *getan 'krijgen', dus '(uit het geheugen) wegkrijgen, kwijtraken'.
Os. fargetan; ohd. firgezzan (nhd. vergessen); ofri. urjeta, forjeta (nfri. ferjitte); oe. forgietan (ne. forget); < pgm. *-getan- 'krijgen'. Zonder voorvoegsel alleen on. geta 'verkrijgen' (nde. gide 'zin hebben in; de moeite nemen om'), vanwaar door ontlening me. geten > ne. get 'id.' Met een ander voorvoegsel Got. bigitan 'vinden, krijgen'.
Pgm. *getan- gaat terug op de wortel pie. *ghed- 'pakken' (LIV 194). De nasaalpresensstam *ghn(e)d- van deze wortel heeft geleid tot: pgm. *-ginnan- (zie beginnen, met een betekenisontwikkeling als in aanvangen); Latijn (pre-)hendere 'grijpen, pakken' (zie ook prijs en impresario); Grieks khandánein 'pakken, omvatten'; Oudiers ro-geinn 'plaatsvinden'; Albanees gjen 'aantreffen'. Zie ook gissen.
vergeet-mij-niet zn. 'plantje van het geslacht Myosotis'. Vnnl. gamanderkene, vergeet mi niet 'ereprijs' [1546; WNT]; nnl. een tuiltje vergeet-mij-nietjes [1839; WNT]. Leenvertaling van Hoogduits Vergissmeinnicht 'vergeet mij niet' [15e eeuw; Kluge], zelf mogelijk een vertaling van Oudfrans ne m'oubliez mye 'id.' (OED). Naam van verschillende bloemetjes van het geslacht Myosotis, eerder, nog in dialecten en ook in andere talen, eveneens van de gewone ereprijs (Veronica chamaedrys). De naam berust wrsch. op het volksgeloof dat wie het bloemetje of de wortel van het plantje bij zich droeg, door de geliefde niet vergeten zou worden.
Fries: ferjitteferjit-my-net


  naar boven