trefwoord: "hondsdraf"
1 tot 1 van 1
Index:
hommeles
homo
homo-
homofiel
homogeen
homoniem
homoseksueel
homp
hond
honderd
hondsdraf
honen
honger
honing
honk
honnepon
honneurs
honorarium
honoreren
hoofd
hoofdletter
1.  |
 hondsdraf zn. 'plant uit de familie der lipbloemigen (Glechoma hederacea)' categorie: geleed woord, volksetymologie Mnl. goutdraue (lees: gontdraue = gontdrave) 'hondsdraf (genoemd als geneesmiddel)' [1287; CG II, Nat.Bl.D], hondrave [1400-50; Toll.]; vnnl. onderhave in Is thaer cranck ende snode, so wascht dat met ... yeve ende met onderhave 'is het haar zwak en poreus, was het dan met aardveil en met hondsdraf' [1514; MNW ieve], hondsdraf in brande-wijn met aerdtbesien, hondts-draf, ende diergelijcke [1642; WNT hondsdraf II]. Oude samenstelling uit *gont 'zweer, etter' en *rave, een ablautende variant van mnl. reve 'rank'. De betekenis was dus letterlijk 'zweerrank' of 'wondkruid'. De plant werd (en wordt) in de volksgeneeskunde gebruikt ter genezing van ontstoken en zwerende wonden. Als vergelijkbare samenstelling kan alleen ohd. guntreba, gundareba (nhd. Gundelrebe) worden aangemerkt. Het eerste lid daarvan is ohd. gunt; oe. gund; got. gunds, met in deze talen variërende betekenissen als 'etter, zweer, schurft, kankergezwel' < pgm. *gund-. Het tweede lid is ohd. reba; nzw. reva 'rank' < pgm. *ribō-. Buiten het Germaans is het eerste lid verwant met Grieks kanthúlē 'zweer' (met een variant die begint met konthul-); het tweede met Latijn rēpere 'kruipen'; Litouws rėplioti, Lets rāpat 'id.'; bij de wortel pie. *Hreh1p- (IEW 865). Hondsdraf heeft vele vormen van volksetymologie gekend, naast de genoemde vormen ook honderhage en hoenderhaag. Sommige daarvan bestaan nog dialectisch. Bij hondrave, en misschien ook al bij gontdrave uit de eerste attestatie, kon de lettergreepverdeling gemakkelijk geherinterpreteerd worden. Zo ontstond hond-drave en met een tussen-s hondsdraf. In het Duits bestond de variant grundrebe die volksetymologisch vervormd moet zijn zijn uit guntrebe: de ranken zetten zich vast in de grond, in de aarde. Vergelijkbaar daarmee zijn Engels groundivy, Zweeds jordreva 'aardrank' en Nederlands aardveil ; de plant wordt ook wel kruip-door-de-tuin genoemd. |