1.   gebaar zn. 'beweging van het lichaam, geste'
categorie:
verkorting
Onl. gebare 'gedrag, wezen' [ca. 1100; Will.]; mnl. ghebare 'uiterlijk' [1285; CG II, Rijmb.], 'wijze van gedrag' [1287; CG II, Nat.Bl.D], gebaerte, geberte 'houding, uiterlijk, manieren' [ca. 1300, MNW], ghebeer 'geschreeuw, getier, misbaar' [ca. 1440; MNW]; vnnl. stilt hu ghebaer 'hou op met uw geschreeuw, uw misbaar' [1511; WNT voer IV], ghecleedt jn sulcken ghebare ... oft nv Passchendage ware 'gekleed op zo een manier (in zo een stijl) of het vandaag Paasdag was' [1526; WNT Supp. abuis], mackt een sottisch ghebaer, trekt synen naesten by den hayr 'maakt een zotte beweging (of: maakt misbaar als een zot), trekt een ander aan het haar' [1634; WNT vuil I]; nnl. allerlei gebaaren 'allerlei bewegingen van het lichaam of de handen' [1733; WNT], mooi gebaar 'geste, goede daad', met een breed gebaar 'galant' [beide 1927; Wolters NE], een vriendelijk gebaar, een loyaal gebaar 'een handeling die vriendelijkheid etc. te kennen wil geven' [1952; Koenen].
Afleiding van gebaren. In het Middelnederlands komt het woord voor met verschillende achtervoegsels: ghebare en geberte, gebaerde, etc.; een dergelijke wisseling vertonen ook de oudere Duitse vormen en doet zich ook voor bij gebergte.
Os. gibāri, gibāritha 'manier van doen, uiterlijk' (mnd. gebære); ohd. gibāri, gibārida 'gedrag', mhd. gebære, gebærde (nhd. Gebärde 'gebaar, manier van doen'); oe. gebǣre 'wijze van doen, schreeuw'.
De beperking van de betekenis tot 'beweging van (met name) de handen of armen' begint na ca. 1700. De overdrachtelijke betekenis 'geste' staat nog niet in de ingang gebaar in het WNT (1874). In de betekenis 'geschreeuw, getier etc.' is gebaar verdrongen door misbaar, met het negatievere voorvoegsel mis-.
gebarentaal zn. 'het spreken door middel van gebaren'. Nnl. gebarentaal 'id.' [1851; WNT]; eerder al gebarenspraak [1847; Kramers]. Samenstelling van gebaar en taal. Tegenwoordig wordt met gebarentaal met name de taal van doven en slechthorenden bedoeld, waarbij de handen worden gebruikt voor het vormen van begrippen en letters. Er bestaan vele verschillende gebarentalen over de hele wereld, die van hulpmiddelen zijn geëvolueerd tot volwaardige equivalenten van natuurlijke talen.


  naar boven