trefwoord: "gezicht"
1 tot 1 van 1
Index:
gezang
gezant
gezapig
gezegde
gezeggen
gezeglijk
gezel
gezellig
gezelschap
gezet
gezicht
gezin
gezind
gezindheid
gezindte
gezond
gezusters
gezwel
gezwind
gezworene
gids
1.  |
 gezicht zn. 'gelaat; uitzicht; aanzicht' categorie: geleed woord, leenwoord Onl. gesifti (hypercorrecte vorm voor gesihti) 'visioen, droomgezicht' [10e eeuw; W.Ps.], an menniskon gesihte 'in het aangezicht van de mens' [ca. 1100; Will.]; mnl. ghesicht(e) 'gelaat; blikveld; aangezicht', in die quamen ende seiden dat si gesichte der ingle hadden ghesien 'ze kwamen zeggen dat ze engelengezichten hadden gezien' [1332; MNW-P], ic sach daer ... een dat rikelijxste gestichte, dat noit eer cam in mans gesichte 'ik zag daar een van de prachtigste gebouwen, zoals nog nooit een mens heeft aanschouwd' [1350-1400; MNW-R], want hi es: gesichte des vreden 'want hij is het aangezicht van de vrede' [1380-1400; MNW-P] (bij Jan van Ruusbroec); in de 15e eeuw ook al de meeste overige betekenissen, zoals 'aanblik', 'het zien' en 'uiterlijk'. Het woord komt in het Middelnederlands van de 13e eeuw niet voor en in dat van de 14e eeuw nauwelijks. De gewone woorden voor de diverse betekenissen zijn dan ansichte en anschijn (zie aanzicht, aanschijn). Mnl. ghesichte (altijd o.) zou gevormd kunnen zijn bij gezien, naar analogie van ansichte bij ansien. Veel waarschijnlijker is echter ontlening aan Middelnederduits gesichte 'aanblik, uitzicht' en/of Middelhoogduits gesicht(e) 'het zien; aanblik; visioen; gelaat; uiterlijk'; de beide genoemde Oudnederlandse attestaties staan onder Duitse invloed. Het woord is in ieder geval een afleiding met ge- van de stam van zien. Os. gisiht (mnd. gesichte); ohd. gisiht 'gelaat, aanblik, uitzicht' (mhd. gesicht(e) 'het zien, gelaat, uiterlijk'; nhd. Gesicht alleen nog 'gelaat'); oe. gesihþ, gesiht (ne. sight 'het zien, aanblik'); < pgm. *ga-seh-ti- bij de stam van zien < pgm. *sehan-. Vanaf de 15e eeuw is het woord zeer frequent, net als in het Duits vooral in de betekenis 'gelaat'. Het oudere synonieme aanzicht heeft uiteindelijk zijn meeste betekenissen verloren en hetzelfde geldt voor de concurrerende contaminatie aangezicht. De verschillen tussen gezicht in abstractere betekenissen en het nauw verwante zicht zijn subtiel. |