trefwoord: "hanteren"
1 tot 1 van 1
Index:
handig
handlanger
handschoen
handvest
hangar
hangen
hangmat
hannesen
hansop
hansworst
hanteren
hanze
hap
haperen
happen
happig
hard
hardboard
harddrug
harder
hardhandig
1.  |
 hanteren ww. 'omgaan met, gebruiken' categorie: leenwoord, volksetymologie Mnl. hantieren, hanteren 'doen, uitvoeren, zich bedienen van, zich bezighouden met', in der spraken die si daer hanteerden 'het gesprek dat zij daar voerden', die maget ... een gebet hanteerde 'de maagd bad' [beide 1265-70; CG II, Lut.K], si die scole antierden lange 'zij gingen lang naar school' [1300-25; MNW-R], hi antieredse als goede lieden 'hij ging met hen om als goede mensen' [1330; MNW], ic moet antiren die wapine 'ik moet de wapens ter hand nemen' [14e eeuw; MNW], antieren van 'handelen over, spreken over' [1366; MNHWS]; vnnl. antieren 'verblijven, wonen' [1532; MNHWS], handteren, ook 'onderhandelen, vieren, converseren' [1599; Kil.]; nnl. 'omgaan met (emoties, problemen, pijn, etc.)' [1979; Reinsma 1984]. Ontleend aan Oudfrans hanter 'met regelmaat (iemand of iets) bezoeken' [12e eeuw; Rey], voor het eerst aangetroffen in Normandië, zodat men veronderstelt dat het is ontleend aan het Oudnoordse werkwoord heimta 'mee naar huis nemen' (waaruit Zweeds hämta 'halen'), afgeleid van heim 'huis', verwant met heem. Uit het mnl. is dit woord via mnd. hanteeren 'vaak bezoeken, handel drijven' terechtgekomen in mhd. hantieren 'handel drijven, doen, verrichten', nde. håndtere 'behandelen, werken met, toepassen, hanteren', nzw. hantera 'hanteren'. In al deze woorden is qua vorm en/of betekenis invloed van de woorden voor 'hand' en/of 'handelen' te zien. Het Engels heeft rechtstreeks het Oudfranse werkwoord ontleend met de betekenis 'regelmatig bezoeken' en dat vernauwd tot haunt 'rondspoken, achtervolgen (van geesten of ander ongewenst bezoek)'. Uit de oorspr. betekenis 'regelmatig bezoeken' ontstonden al in het Middelnederlands secundaire betekenissen als 'omgaan met iemand', 'omgaan met', 'bedrijven, uitoefenen (van een deugd, de liefde, een ambt e.d.)', 'toepassen, gebruiken, omgaan met een voorwerp'. De betekenisverandering is mede beïnvloed door handelen dat een aantal toepassingen met hanteren gemeen had. De volksetymologische associatie met hand is er de oorzaak van dat van al de Middelnederlandse, in het Nieuwnederlands soms nog lang voortlevende, betekenissen eigenlijk alleen 'omgaan met een voorwerp, ter hand nemen' nu nog gekend wordt en gangbaar is. Het verklaart waarom tegenwoordig de betekenis van hanteren zo vaak in verband wordt gebracht met een handeling waarbij de handen betrokken zijn, of waar men handig in is: de pen, het penseel, de naald hanteren. |