1.   schollevaar zn. 'zwemvogel (Phalacrocorax carbo)'
categorie:
geleed woord
Mnl. scolf aren 'zwarte visetende vogel' (mogelijk de aalscholver) [14e eeuw; MNW], een scholfern [1396; via MNW]; vnnl. schollevaer 'aalscholver' in Andere vlieghende Wildt, als Perdrijsen, Fesanen ..., Schollevaers, Lepelaers, Berch-Eenden [1502; iWNT lepelaar], naast vormen als scholfert [1573; Thes.], scholfert, scholver [1588; Kil.], schollevert [1613; iWNT].
Samengesteld uit een Proto-Germaanse wortel *skarb- 'een schrapend geluid (maken)', waaruit *schorb/schorf, en een uitsluitend in het Nederlands en Nederduits toegevoegd tweede lid aern, aren, het Middelnederlandse woord voor arend, waarmee de vogel door zijn visrovende gedrag volksetymologisch werd geassocieerd. De -l- ontstond door dissimilatie van de opeenvolging r + r, zoals omgekeerd in mortel (< morter): schorf-aren > scholf-aren > scholfaar. Door verzwakking van de onbeklemtoonde lettergrepen ontstond scholfer/scholver, dat voortbestaat in het tweede lid van de officiële naam aalscholver voor deze vogel. In schollevaar is de volle klinker in de laatste lettergreep blijven staan, wellicht onder invloed van ooievaar.
Ohd. scarba, scarbo (nhd. Scharbe); ofri. scalvere 'bedelaar, klaploper' (nfri. skolfer 'aalscholver'); oe. scræf, scraeb; on. skarfr (nzw. skarv); < pgm. *skarba(n)-, *skarbō(n)-. Met -r-: mnd. schalver (op grond van een gelatiniseerde vorm scaluaron, datief mv.) scholver, schulver; Noord-Fries skoarwer; oe. scealfor, scealfra. Alle genoemde moderne woorden betekenen 'aalscholver', de Oudgermaanse woorden verwijzen in elk geval naar een grote zwemvogel, wrsch. reeds de aalscholver. Bij de wortel *skarb- hoort: on. skrafa 'praten, babbelen' (nno. skrava 'krijsen'). De verdere etymologie hiervan is onzeker. Mogelijk is het een klanknabootsende wortel (FvW) of een variant van de wortel van schrapen (NEW). In volksnamen voor de aalscholver (bijv. waterraaf) en in andere talen (bijv. wetenschappelijk Neolatijn Phalacrocorax, letterlijk 'kaalkoppige raaf', Portugees corvo-marinho, letterlijk 'zeeraaf', Frans cormoran, Engels cormorant 'id.') komen veelal woorden voor de raaf voor, vanwege de karakteristieke zwarte kleur; mogelijk is pgm. *skarb- met s-mobile verwant met de wortel pie. *kor- van raaf (Eigenhuis 2004, Kluge).
De aalscholver maakt over het algemeen weinig geluid, maar brengt in kolonies vaak wel allerlei schrapende en schreeuwende geluiden voort.
Literatuur: Eigenhuis 2004, 40-41, 453-454
Fries: skolfer


  naar boven