1.   nieuw bw. 'pas ontstaan, gegroeid of gemaakt'
categorie:
erfwoord
Onl. niuwi in calf nuuui 'een nieuw kalf' [10e eeuw; W.Ps.], allerslahta ouaz niwa ande ald 'allerlei fruit, nieuw en oud' [ca. 1100; Will.]; mnl. nie, nieu 'nieuw', niwe, nuwe 'nieuwe' in te sinen nuwen werke 'ten behoeve van de nieuwbouw' [1200; CG II], niwe peneghe 'nieuwe munten' [1240-60; CG I], de nieuwe brigghe [1297; CG I].
Ontwikkeld uit Proto-Germaans *neuja-. In de nominatief werd door a-umlaut pgm. *-eu- > *-eo- > West-Germaans *-io- > mnl. -ie-, maar in de verbogen vormen werd pgm. *-eu- > *-iu- > mnl. -u-, meestal met een overgangsklank, dus -uw-. Door analogiewerking werd de klinker in dit woord meestal weer gelijkgetrokken, maar het resultaat was in het Middelnederlands niet overal hetzelfde. Nieuw werd later standaardtaal, maar gewestelijk komen nog diverse nevenvormen voor, zoals nie, nij en nuw, nuwe, nouwe enz.
Os. niuwi (mnd. nīe, ney(e), nüwe); ohd. niuwi (nhd. neu); ofri. , nīe; oe. nīwe, nīowe, nēowe (ne. new); on. nýr (nzw. ny); got. niujis; alle 'nieuw', < pgm. *neuja-.
Verwant met: Sanskrit návya-; Litouws naũjas; alle 'nieuw, jong' < pie. *neuio- (IEW 769), uit de locatief van *neuo- 'id.' en dan ook verwant met: Latijn novus (Frans nouveau); Grieks néos (zie ook neo-); Sanskrit náva-; Avestisch nauua- (Perzisch naw); Oudlitouws navas; Oudkerkslavisch novŭ (Russisch nóvyj); Oudiers nūe; Tochaars A/B ñu/ñuwe; Hittitisch newa-. Mogelijk is er verband met nu, nou < pie. *nu, maar de precieze relatie is onzeker.
Fries: nij


  naar boven