1.   veld zn. 'open vlakte; akker'
Onl. felt 'open vlakte; akker' in toponiemen, bijv. Martfelde, letterlijk 'marterveld' [voor 815, kopie 1183-1195; Künzel], Feldaccra, letterlijk 'veldakker' [856, kopie 941; Gysseling 1960], in felt thina irfullot uuerthunt mit genuhte 'je akkers worden vol van overvloed' [10e eeuw; W.Ps.], Also thaz ueld ungeerid thie bluomen berid 'zoals het ongeploegde veld de bloemen voortbrengt' [ca. 1100; Will.]; mnl. velt 'open vlakte; akker' [1240; Bern.], ook 'strijdperk, slagveld' in si te uelde quamen 'ze betraden het slagveld' [1220-40; VMNW], 'vak op een schaakbord' in Dat bert ... was al van finen goude ...; deen velt was een robijn root ..., dander ene miraude groene 'het schaakbord was helemaal van zuiver goud, het ene veld was een rode robijn, het andere een groene smaragd' [ca. 1325; MNW]; nnl. veld ook 'afgebakend sportterrein' [1909; iWNT].
Os. feld (mnd. velt, en door ontlening nzw. fält); ohd. feld (nhd. Feld); ofri. feld (nfri. fjild); oe. feld (ne. field); alle 'veld, vlak stuk land e.d.'; < pgm. *felþa-, *felþu-. Daarnaast staat ablautend en met grammatische wisseling *fuldō- 'aarde, grond', waaruit: os. folda; oe. folde; on. fold (nijsl. fold).
Er zijn geen exact verwante woorden buiten het Germaans. Wrsch. is pgm. *felþ- < pie. *pelt- een dentaaluitbreiding van de wortel *p(e)lh2- (IEW 805), waarbij ook horen: Latijn plānus 'vlak' (zie ook plein); Litouws plónas 'dun', Lets plãns 'vlak, plat'; Oudkerkslavisch polje 'veld' (Russisch póle); Hittitisch palhi- 'breed'.
De oorspr. betekenis is 'open vlakte'. Omdat veldslagen e.d. bij uitstek op open vlakten plaatsvonden, kon het woord ook de betekenis 'strijdperk' krijgen. Deze is tegenwoordig verouderd, maar komt nog wel voor in diverse vaste verbindingen en samenstellingen, bijv. slagveld 'terrein waar gestreden wordt', veldtocht 'militaire campagne', het veld ruimen 'zich terugtrekken', tegen iets te velde trekken 'iets bestrijden', uit het veld geslagen zijn 'het vertrouwen zijn kwijtgeraakt'. Daarnaast heeft het woord diverse afgeleide en overdrachtelijke betekenissen, zoals 'begrensd vlak' (bijv. de velden op een schaakbord) en 'ruimte waarin een bepaalde kracht werkzaam is' (bijv. magnetisch veld). De betekenis 'afgebakend sportterrein' is overgenomen van Engels field.
Fries: fjild


  naar boven