|
|
1.  |
 verantwoorden ww. 'rechtvaardigen'
Mnl. verantwo(o)rden 'een weerwoord geven' in dat ... eenen ghezworen ouderman met scampfierden worden verantworde 'dat (hij) een beëdigd bestuurder met schofferende woorden tegensprak' [1256-1370; MNW], i.h.b. in een rechtsprocedure, in vrient, die wy verantwerden wolden 'een vriend voor wie wij wilden opkomen' [1328; MNW], 'rechtvaardigen, rekenschap geven' in Of hi niet en coomt ... om hem te verantwerden 'als hij niet op komt dagen om zich te rechtvaardigen (verdedigen)' [1402; MNW], daern souder mijn heere ... niet ynne verantworden 'daarvoor zou mijn heer niet aansprakelijk zijn' [1400-34; MNW], Hoort dat verantwoorden, dat ic tot iu doe 'luister naar de verantwoording die ik tegenover jullie afleg' [1400-50; MNW]; vnnl. rekeningen, dewelcke de vornoemde M. zeide ... verantwoirdt te hebben 'rekeningen die de genoemde M. zei verantwoord te hebben' [1506; iWNT].
Afleiding met het voorvoegsel ver- (sub d) van mnl. antwoorden 'een weerwoord geven', afgeleid van antwoord 'weerwoord, tegenwoord'.
In de twee oudste citaten van verantwoorden is de oorspr. betekenis van het voorvoegsel ant- 'tegen' nog goed herkenbaar. Ook het zn. mnl. antwoord(e) betekende o.a. nog 'weerwoord, verdediging e.d in een rechtsprocedure', maar in het Nieuwnederlands vernauwde de betekenis van antwoord zich tot 'reactie op een vraag'. De latere uitbreiding van betekenissen en betekenisnuances van verantwoorden is mede beïnvloed door Latijn respondēre en Frans répondre.
◆ verantwoordelijk bn. 'aansprakelijk'. Vnnl. Dat het niet verandtwoorlijck was, dat men ... den oorlogh soude continueren '... niet te rechtvaardigen, onverantwoord ...' [1697; iWNT]; nnl. verantwoordelyk 'verantwoording schuldig zijnde; een vergoeding schuldig zijnde' [1701; iWNT], Ik wil daer niet verantwoordelyk voor zyn [1769; iWNT]. Afleiding van verantwoorden met het achtervoegsel -lijk. De 17e-eeuwse betekenis van verantwoordelijk, namelijk 'gerechtvaardigd', is in de loop van de tijd verdwenen; hiervoor wordt sinds in ieder geval de 20e eeuw het verl.deelw. verantwoord gebruikt. Met betrekking tot personen is verantwoordelijk in het algemene taalgebruik vaak synoniem met aansprakelijk, maar in de juridische taal zijn beide gescheiden: een verantwoordelijke persoon is iemand die verplicht is goed voor iets of iemand te zorgen, die rekenschap moet kunnen geven van zijn daden of die van zijn ondergeschikten, die ter verantwoordig geroepen kan worden. Een aansprakelijke (rechts)persoon is degene die kan worden verplicht een schadevergoeding te betalen.
Fries: ferantwurdzje ◆ ferantwurdlik
|
naar boven
|
