1.   zien ww. 'met het oog waarnemen'
Onl. sian 'zien, kijken' in wa her seluo ... sihet uz then uenstron 'waar hij zelf uit de vensters kijkt', ich ther ... siho ouch uilo uasso 'ik die ... ook erg scherp zie' [beide ca. 1100; Will.]; mnl. sien 'zien, kijken' in [di] [g]esien hadden di teiken 'die deze tekenen hadden gezien' [1200; VMNW], Siet op mi 'kijk naar mij' [1265-70; VMNW].
Os. sehan (mnd. sēn); ohd. sehan (nhd. sehen); ofri. sia (nfri. sjen); oe. sēon (ne. see); on. sjá (nzw. se); got. saihwan; alle 'zien', < pgm. *sehwan-.
Wrsch. verwant met: Oudiers rosc 'oog' (< *pro-sekw-?); Hittitisch sakuwa 'ogen', sakuwai- 'zien, kijken'; Tochaars A/B šotre/šotri 'tonen'; < pie. *sekw-. Er bestaan twee andere groepen woorden die eveneens worden teruggevoerd op een wortel *sekw-. Eén met de betekenis 'volgen, zich aansluiten' (LIV 525): Latijn sequī (verl.deelw. secūtus) 'volgen' (zie ook seconde); Grieks hépesthai 'volgen'; Sanskrit sácate 'begeleidt'; Litouws sèkti 'vervolgen'. En één met de betekenis 'vertellen, zeggen' (LIV 526), waarvoor zie zeggen. Of deze drie groepen samenhangen is onduidelijk. Vroeger werd algemeen aangenomen dat de betekenis van de stam zich van 'volgen' via 'met de ogen volgen' tot 'zien' (eventueel onder invloed van de wortel pie. *h3ekw- 'oog', zie oog) ontwikkeld had, maar het is niet erg waarschijnlijk dat een zo algemeen en primair ww. als zien secundair zou zijn bij het abstracte volgen. Zeggen zou een causatief bij zien kunnen zijn, met een betekenisontwikkeling van 'laten zien, aantonen' naar 'beweren, zeggen', die ook bij Latijn dicere plaatsgevonden heeft. Bjorvand/Lindeman veronderstellen daarentegen dat het Germaanse woord voor 'zien' teruggaat op de wortel *h3ekw- 'oog', zie oog, die dan in het Germaans met een s-mobile uitgebreid zou zijn. Daar pie *h3e > *o > pgm. *a, zou het werkwoord oorspronkelijk een perfectieve vorm zijn, dus pie. *s-ókw-e 'zag' > got. sahw, waarbij dan later een presensvorm met e-vocalisme gevormd zou zijn: pie. *sekw-e-ti 'ziet' > got. saíhw.
Fries: sjen


  naar boven