1.   stuurboord zn. 'rechterzijde van een schip'
categorie:
geleed woord
Vnnl. stuurboord, stuerboort in 'rechterzijde, stuurzijde van een schip' in een sandt ..., dat laet ghi ligghen aen stuerboort 'een zandbank ... die laat u rechts liggen' [1532; WNT], stierboord, stuyrboord [1588; Kil.], het Eylandt Baly aen Baghboort, ende Iava aen Stuerboort [1602; WNT], saghen wy noch een Zeyl aen stuerboort uyt 'zagen wij nog een zeil(schip) aan stuurboord' [1646; WNT].
Samenstelling van stuur, dat in het Middelnederlands ook voorkomt in de vorm stier, en boord 2 'scheepswand'. Bij boten en schepen met een puntige achtersteven werd het roer traditioneel van achter gezien aan de rechterzijde gemonteerd. Zie ook bakboord 'linkerzijde van een schip'.
Mnd. sturbort (waaruit mhd. stiurbort, nhd. steuerbort); oe. stēorbord [voor 899] (ne. starboard).
Stuurboord is evenals bakboord ook in de Romaanse talen terechtgekomen: Frans destrebort [1484; Rey], tribort [1545; TLF], tribord [1552; TLF], estribord [1573; Rey], stribord [1678; Rey], na 1750 alleen nog tribord; Portugees estribordo [1541; Corominas], Spaans estribor [1526; Corominas], Italiaans tribordo, ouder stribordo [1578; DELI]. De etymologische woordenboeken van die talen geven aan dat het woord wrsch. is ontleend aan Nederlands stierboord. Volgens Corominas is Spaans estribor ontleend via het Frans en Italiaans estribor via het Portugees. Evenals bij bakboord is ook hier een probleem dat de eerste Franse attestatie iets ouder is dan de eerste Nederlandse. De oudste Franse attestatie destrebort zou een volksetymologische aanpassing van stierboord kunnen zijn, maar het is ook mogelijk dat hier sprake is van een inheemse Franse vorming, van Oudfrans destre 'rechts, rechter-' < Latijn dextra 'rechts', verwant met decent, 'fatsoenlijk' en bord 'boord, kant van een schip', een Frankisch leenwoord. De latere vormen met tri- en stri- zouden dan aanpassingen kunnen zijn onder invloed van het Nederlandse woord, of mogelijk inderdaad ontleend aan het Nederlands en in de plaats gekomen van de oudste vorm.
Fries: stjoerboard


  naar boven