trefwoord: "handelen"
1 tot 1 van 1
Index:
ham 2
hamburger
hamel
hamer
hameren
hamster
hamsteren
hamvraag
hand
handel
handelen
handeuvel
handhaven
handicap
handicappen
handig
handlanger
handschoen
handvest
hangar
hangen
1.  |
 handelen ww. 'doen, zich gedragen; koopmanszaken doen' categorie: geleed woord Mnl. handelen 'betasten' in de sieke die de uate of teten der gementucht handeld of ontrint 'de zieke die de vaten of het voedsel van de gemeenschap betast of bevuilt' [1236; CG I, 29], handelen 'ter hand nemen' [1240; Bern.], 'behandelen' [1275-76; VMNW], ook als wederkerend werkwoord hem handelen 'zich gedragen' [1340-60; MNW-R]; vnnl. handelen, coophandelen 'koopmanszaken doen' [1573; Thes.], handelen 'zich gedragen, te werk gaan', in bijv. soo handelt men oock dickwils niet op 't alderscherpste [ca. 1600; WNT]. Oude afleiding van hand, die in alle Oudgermaanse talen behalve het Gotisch voorkomt, met dezelfde betekenis 'betasten, in de hand nemen'. Os. handlon (mnd. handelen); ohd. hantalōn (nhd. handeln); ofri. handelia (nfri. hannelje); oe. handlian (ne. handle); on. handla, höndla (nzw. handla); < pgm. *hand-lōn-. De betekenissen in de moderne talen lopen uiteen. In het Middelnederlands wordt handelen, in tegenstelling tot nu, vrijwel uitsluitend als overgankelijk werkwoord gebruikt. De hoofdbetekenissen, 'in de hand nemen' en 'behandelen' zijn overgenomen door resp. hanteren en behandelen. Ook latere overgankelijke betekenissen, die soms nog tot in de Nieuwnederlandse periode gangbaar waren, zijn overgenomen door vormen met voorvoegsels, zoals verhandelen, onderhandelen. Het is de wederkerende vorm mnl. hem handelen die, door wegval van hem, de huidige betekenis 'werkzaam zijn, zich gedragen' opleverde. De betekenis 'koopmanszaken doen' is ontstaan onder invloed van het hieronder genoemde zn. handel. ◆ handel zn. 'het handelen'. Vnnl. handel 'al iemands daden' [1500-50; WNT], deze betekenis nu alleen nog in de uitdrukking handel en wandel [1586; WNT]; handel (in de coopmenschap) 'koop en verkoop, koopmanszaken' [1573; Thes.]. Meestal wordt dit woord beschouwd als terugvorming bij het werkwoord handelen, dat niet meer als afleiding van hand werd gezien. Afleiding zonder uitgang van een werkwoordsstam is echter in het Vroegnieuwnederlands ongebruikelijk (het qua vorm vergelijkbare wandel, zie wandelen, is veel ouder), en bovendien bestond bij alle betekenissen en betekenisnuances van handelen al het zn. handeling. Veeleer moet handel in de huidige betekenis gezien worden als ontlening aan Duits Handel, dat wel van het werkwoord handeln afgeleid is en al in de 15e eeuw de betekenis 'koopmanszaken' heeft, uit ouder 'handwijze'. |