trefwoord: "tropisch"
1 tot 1 van 1
Index:
trolleybus
trom
trombone
trommel
trompet
tronen
tronie
troon
troost
tropen
tropisch
tros 1
tros 2
trots
trotseren
trottoir
trouw
trouwen
trouwens
truc
trucage
1.  |
 tropisch bn. 'betreffende de gebieden tussen de keerkringen'Nnl. in de verhandeling ... van de tropische voortbrengselen [1822; iWNT], tropisch klimaat [1843; iWNT], tropische gewesten 'de tropen' [1844; iWNT]. Geleerde ontlening, mogelijk via of onder invloed van Duits tropisch 'tropisch' [1778; Toll.], aan Laatlatijn tropicus 'betreffende de zonnewende', zelf ontleend aan Grieks tropikós 'id.', zoals in tropikòs kúklos 'keerkring'. Dit bn. is afgeleid van tropḗ 'wending', zoals in tropḗ hēlíou 'wending van de zon (wanneer deze boven een van de keerkringen staat)'. Grieks tropḗ is afgeleid van de wortel van trépein 'draaien, wenden, op de vlucht jagen, rechtsomkeert laten maken', zie ook trofee. Buiten het Grieks is wrsch. alleen Sanskrit trapate 'schaamt zich' (< 'wendt zich af'?) verwant; < pie. *trep-, *trep- 'draaien' (LIV 650). De huidige geografische en in de algemene taal meest gebruikelijke betekenis is bij uitbreiding ontstaan uit de meer bij het Latijn en Grieks liggende en vooral in astronomische context voorkomende betekenis 'betreffende de keerkringen'. In het Vroegnieuwnederlands is het woord niet geattesteerd; uit reisverslagen en astronomische teksten van die periode zijn wel vindplaatsen bekend van enkele (pseudo-)Latijnse vormen met de betekenis 'keerkring': Deese linie (evenaar) streckt oost ende west, als oock beyde de tropicus doen [1595; De Jonge, II, 289], De westelyke winden soecken by noorden den Tropicum Cancri [1599; De Jonge, I, 191], tusschen de beyde Tropicos [1625; iWNT tropen], tusschen de Tropici [1686; iWNT toppunt], tusschen de beyde Tropicos 'tussen de beide keerkringen' [1694; iWNT tropen]. ◆ tropen zn. mv. 'zone tussen de keerkringen'. Nnl. tropen 'keerkringen' in waaruit blijkt dat deze planten niet alleen aan de vochtige en heete streken tusschen de tropen behooren [1832; Van Hall], 'het gebied tussen de keerkringen' in de ziekte der tropen [1844; WNT]. Nieuwvorming, naar het voorbeeld van Duits Tropen 'tropen', bij tropisch. De betekenisuitbreiding van 'keerkringen' naar 'gebied tussen de twee keerkringen' is vergelijkbaar met die van het bn. Literatuur: H.C. van Hall e.a. (1832), Bijdragen tot de natuurkundige wetenschappen, Amsterdam, 7, 46 Fries: tropysk ◆ tropen |