trefwoord: "afleiden"
1 tot 1 van 1
Index:
afgunstig
afhandig
afhangen
afhankelijk
afijn
afkalven
afkeer
afkicken
afkicker
aflaat
afleiden
afleiding
aflijvig
afmatten
afnokken
aforisme
afpeigeren
afrikaantje
afrossen
afscheid
afschepen
1.  |
 afleiden ww. 'de aandacht wegleiden, verstrooien; vormen (uit); concluderen (uit)' categorie: geleed woord Mnl. leed af (pret.) 'voerde weg' [1285; CG II, Rijmb.], afgeleyt 'tevreden gesteld?' [1440; MNW], afleide (pret.) 'de aandacht afleidde, de rust bewaarde' [1440; MNW], afleyden ende toeleyden 'er vandaan leiden en erheen leiden' [1461; MNW]; vnnl. van ... af-leydt (3e pers. ev.) 'op ... terugvoert, van ... afleidt' [1658; WNT]; nnl. afleiden 'concluderen (uit gegevens)' [1777; WNT zwaartepunt], afleiden (taalkunde) 'de oorsprong verklaren uit, behoren bij' [1782; WNT zakelijk], afleiden 'verstrooien' [1866; WNT]. Gevormd uit af in de betekenis 'weg' en leiden 'voeren'. Ohd. abaleitjan 'wegvoeren' (nhd. ableiten); ofri. oflêda (nfri. ôfliede); nzw. avleda. ◆ afleiding zn. 'het afleiden, het afgeleide (taalk.); verstrooiing'. Vnnl. afleding [1584; Twe-spraack], af-spruiting [1649; Kók], afleiding [1723; Kate]; afleiding 'verstrooiing' [1784-85; WNT]. In de taalkundige betekenis een leenvertaling van Latijn dērīvātiō, letterlijk 'afleiding', zie derivaat, met als betekenis 'het vormen van een woord uit een reeds bestaand woord, door aanhechting van voor- of achtervoegsels, door klankverwisseling of door er een andere woordsoort van te maken' en daarnaast 'het aanwijzen van een verband tussen een woord en het stamwoord'. Derivatio viel in de klassieke grammatica onder de diachroon ('etymologisch') uitgewerkte 'species', een van de kenmerken van de woordsoorten. Species werd in de oudste Nederlandse grammatica's weergegeven als ghe(-)daante [1584; Twe-spraack], soorte, aert, afkomst [1625; Heule]. Niet alleen het proces, ook het product kreeg de naam afleiding 'door afleiding gevormd woord, derivatum'; Vroegnieuwnederlandse definities van afleiding zijn: ghesproten wóórt, spruytwoort [1584; Twe-spraack], uytspruytend woort, afkomstich woort [1625; Heule], spruiteling [1649; Kók]. In de betekenis 'verstrooiing' afgeleid van het werkwoord afleiden in de betekenis 'de aandacht wegvoeren van, verstrooien'. Literatuur: Ruijsendaal 1991 |