trefwoord: "wiel"
1 tot 1 van 1
Index:
wezen 1
wezen 2
whisky
wicht
wie
wieden
wiedeweerga
wieg
wiegen
wiek
wiel
wielewaal
wielrijden
wier
wierook
wiet
wigwam
wij
wijd
wijden
wijdlopig
1.  |
 wiel zn. 'rad'Mnl. wiel in de toenaam van Symonis Wilmakers [1245; GN], dan als simplex in Want die huse ... rolden neder ghelijc wielen 'want de huizen rolden op de grond als wielen' [1285; VMNW], Dat hi dar lach onder twiel 'dat hij daar lag onder het rad (van avontuur; d.w.z. in ongenade was gevallen)' [1285; VMNW]. Mnd. wēl; ofri. fiāl, tziāl (nfri. tsjil, tsjel, fjil); oe. hweol, hweowol, hweogol (ne. wheel, zie ook freewheelen); on. hjól (nzw. hjul) en hvél; alle 'wiel', < pgm. *hweh(w)la-, *hweg(w)la-. Ofri. wēl (in wēlmakere 'wielmaker'; nfri. wiele 'spinnewiel') is ontleend aan het Nederlands. Verwant met: Grieks kúklos 'ring, wiel' (zie ook cyclus); Sanskrit cakrá- 'wiel'; Avestisch caxra- 'wiel'; Litouws kãklas 'hals'; Tochaars A kukäl, Tochaars B kokale 'wagen'; < pie. *kwe-kwl-o-, *kwo-kwl-o-, een reduplicerende vorm bij de wortel *kwel(h1)- 'draaien, keren' (LIV 386), waaruit o.a.: Latijn colere 'verbouwen, bewonen' (zie cultuur, kolonie); Grieks pélesthai 'zich bevinden, worden', pólos 'as', tẽle 'ver weg' (zie ook tele-); Sanskrit cárati 'gaan', karṣū- 'vore'; Avestisch cara- 'gaan'; Litouws kelỹs 'knie'; Oudkerkslavisch kolěno 'id.'; Albanees sjell 'draaien, brengen'. Verwante vormen zonder reduplicatie zijn: Oudkerkslavisch kolo 'wagen'; Oudiers cul 'id.'; < pie. *kwolos-, *kwoles-. Er bestonden in de Indo-Europese talen twee woorden voor 'wiel'; het tweede is rad. Men neemt aan dat wiel een wiel zonder spaken, dus alleen een ronde schijf, aanduidde. Zie ook hals. ◆ wielrijden zn. 'fietsen'. Nnl. wielrijden 'fietsen' [1869; Sanders 1996]. Samenstelling van wiel en rijden. Literatuur: Gamkrelidze/Ivanov 1984, 718-719; E. Sanders (1996), Fiets!, Den Haag, 13 Fries: tsjil, tsjel, fjil 'wiel', naast wiele 'spinnewiel' (ontleend aan het Nederlands) |