1.   bisschop zn. 'priester van de hoogste rang'
categorie:
leenwoord
Onl. biscop 'priester', biscoba, biscopa (mv.) [10e eeuw; W.Ps.]; mnl. biscop 'bisschop, priester van hoogste rang' [1200; CG II, Servas], bisscop [1254; CG I, 67], ook 'onderwijzer, opziener over een school; hoofdpersoon van een feest'; vnnl. bischop [1599; Kil.].
Ontleend aan christelijk Latijn episcopus 'bisschop, opziener' < Grieks epískopos 'verspieder, opzichter', later ook 'bisschop', gevormd uit het voorzetsel epī 'bij, op, naar' (zie epidemie) en het werkwoord skopeĩn 'zien, kijken naar', zie -scoop.
Os. biskop; ohd. biscof [8e eeuw], Opperduits piscof 'bisschop, (heidens) priester' (nhd. Bischof); ofri., nfri. biskop; oe. biscop 'bisschop, (heidens) priester, joods hogepriester' (ne. bishop); on. (< oe.) biskupr; got. aípiskaúpus 'bisschop' (rechtstreeks < Grieks).
De meningen over de weg waarlangs dit woord uit het Latijn in de Germaanse talen is terechtgekomen, zijn verdeeld. Volgens sommigen is het een zeer vroege ontlening [5e-begin 7e eeuw] via het Frankisch uit Gallo-Romaans *(e)bescobo. Anderen gaan ervan uit dat Angelsaksische missionarissen het woord op het Friese, Saksische en Frankische deel van het vasteland hebben verbreid. Aan de andere kant is ohd. biscof mogelijk geïntroduceerd door Italiaanse missionarissen.
bisschopswijn zn. 'warme rode kruidenwijn'. Nnl. bisschop 'rode kruidenwijn' [1778; WNT], bisschopwijn [1961; Dale]. Ontleend aan Duits Bischof [1774] of Engels bishop [1738]. De herkomst van de benaming is niet duidelijk: de wijn is ofwel, door zijn violette kleur, genoemd naar het purperen bisschopsgewaad, ofwel het betekent letterlijk 'bisschopsdrank', dus 'een bisschop waardige drank'.
Literatuur: Frings 1966; Frings 1968, 235-238; Grauwe 1979/1982, 39-42; Mesotten 1996, 220; M. Rotsaert (1977) 'Vieux-Haut-Allem. biscof / gallo-roman *(e)bescobo, *(e)bescobə / lat. episcopus', in: Sprachwissenschaft 2, 181-216
Fries: biskop


  naar boven