1.   hyperbool zn. 'kegelsnede; stijlfiguur'
categorie:
leenwoord, geleerde schepping
Vnnl. hyperbole 'kegelsnede' en 'overdrijving als stijlfiguur' [beide 1654; Meijer onder kunstwoorden]; nnl. hyperbola 'kegelsnede' [1772; WNT rechthoek], dan de vorm hyperbool 'kegelsnede' [midden 19e eeuw; WNT top I], 'stijlfiguur' [1883; WNT rhetorisch].
Ontleend aan Neolatijn hyperbola 'kegelsnede', een term die in de 16e eeuw is geherintroduceerd bij het beschrijven van planeetbewegingen; op basis van Grieks huperbolḗ 'overwicht, overmaat, overdrijving', gevormd uit huper- 'over, voorbij', zie hyper-, en de stam van bállein 'werpen, draaien, zwenken', zie bal 2 'danspartij', dus met een oorspr. letterlijke betekenis 'het verder kunnen gooien (dan een ander), grotere kracht'.
De geometrische betekenis was in de 3e eeuw voor Chr. reeds aan het woord gegeven door de Griekse geleerde Apollonius van Perga in een verhandeling over kegelsneden, zie ellips 1.
Als retorische stijlfiguur van overdrijving is het woord ontleend via klassiek Latijn hyperbolē 'overdrijving', wat verklaart waarom de Nederlandse vorm nooit uitgaat op -a; in het Engels bestaat onderscheid tussen hyperbola 'kegelsnede' en hyperbole 'stijlfiguur'.


  naar boven