1.   seks zn. 'geslachtsverkeer'
categorie:
leenwoord, leenwoord, leenwoord
Nnl. sex 'wat op seksuele prikkeling gericht is' in wordt de sex er breed in uitgemeten (over piratenfilm) [1955; Leeuwarder Courant], seks, sex 'geslachtsgemeenschap' [1955; Aalberse].
Ontleend aan Engels sex 'geslachtsgemeenschap' [1929; OED], eerder al 'eigenschap man of vrouw te zijn' [1526; OED], ook 'personen van een bepaald geslacht' [1382; OED], een ontlening aan Latijn sexus '(mannelijk of vrouwelijk) geslacht'.
Van Latijn sexus is de herkomst onzeker. Het heeft als nevenvorm secus en is mogelijk gevormd bij het werkwoord secāre 'snijden', zie sectie.
Onder invloed van de spelling in het Engels en de andere West-Europese talen én omdat de lettercombinatie ex in het Nederlands al eeuwenlang volkomen geaccepteerd is in woorden met ex- als voorvoegsel, worden seks en de woorden die met seks- beginnen vaak met x gespeld, maar de moderne spelling schrijft ks voor.
seksueel bn. 'de seksualiteit of de sekse betreffende'. Nnl. eerst sexuaal, sexuel "het geslacht, of de geslachtsdrift (sexus) betreffende" [1824; Weiland], dan sexueel onderscheid 'onderscheid naar sekse' [1827; Van Hall e.a.], de sexuele moraal 'moraal de seksualiteit betreffende' [1878; Groene Amsterdammer]. De vorm op -aal, vermoedelijk via Duits sexual 'geslachtelijk, op het geslacht betrokken' [1787; Schulz], ontleend aan Neolatijn sexualis 'm.b.t. het geslacht', een afleiding van klassiek Latijn sexus 'sekse'. De huidige vorm is ontleend via Frans sexuel 'm.b.t. het geslacht' [1742; TLF], ook 'm.b.t. de seksualiteit' [1835; TLF]. ◆ seksualiteit zn. 'geslachtelijkheid, geslachtsleven'. Nnl. de leer der sexualiteit ('geslachtelijkheid') en bevruchting der planten [1849; Gids, 1, 41], overheerscht worden door het element der sexualiteit ('geslachtsleven') [1926; WNT]. Ontleend aan Frans sexualité 'wat gebonden is aan bepaald geslacht' [1838; TLF], later ook 'sexueel gedrag' [1884; TLF], geleerde afleiding van sexuel.
Literatuur: H.B. Aalberse (1955), De liefde van Bob en Daphne, 2e druk, Oisterwijk, 114 en 140; H. C. van Hall e.a. (1827), Bijdragen tot de natuurkundige wetenschappen, 2e deel, 2e stuk, Amsterdam, 278
Fries: seksseksueelseksualiteit


  naar boven