1.   verhalen 1 ww. 'terughalen, genoegdoening halen'
categorie:
geleed woord, geleed woord
Mnl. 'terughalen, terugwinnen, goedmaken' in den tijt verhalen ... dien wi op ertrike hebben geleid jn sunden 'de tijd goedmaken die wij op aarde in zonde hebben doorgebracht' [1276-1300; VMNW], 'genoegdoening halen, bij iemand terughalen' in (over onjuist geïnde belasting) dat wijt an v sullen verhalen [1299; WNT]; vnnl. verhaelen de schade 'het verlorene terugwinnen, compenseren' [1599; Kil.]; nnl. verhalen '(terug)vorderen' in de nalatenschap is verdeeld en er kan dus niets meer op verhaald worden [1890; WNT].
Afleiding met het voorvoegsel ver- (sub a) van halen 'bij zich brengen'.
verhaal 1 zn. 'schadeloosstelling; herstel'. Mnl. verhael, verhal 'schadeloosstelling' in (Si) zullen dairup hair verhall hebben 'zij zullen daarvoor schadeloosstelling ontvangen' [1436-43; MNW], 'herstel' in (dat si) ... hemluden hadden laten verwinnen ende dair geen verhael up en zagen 'dat zij zich hadden laten overwinnen en geen mogelijkheid zagen tot herstel' [1470; MNW], 'herstel van krachten' in na dat verhale van den strijde 'nadat men van de strijd op verhaal was gekomen' [1470; MNW]; vnnl. verhael, verhaal '(recht op, mogelijkheid tot) terugvordering of schadeloosstelling' in 't verhael der groote kosten en lasten [1597; WNT], 'herstel van krachten' in quaelijk tot verhael kan koomen 'moeilijk op verhaal kan komen' [1640; WNT]. Afleiding van verhalen.
Fries: ferheljeferhaal
2.   verhalen 2 ww. 'vertellen'
categorie:
geleed woord, geleed woord
Mnl. verhalen 'nazeggen' in noit ... dis walschs geleeren noch uerhalen 'zich nooit in het Waals leren uitdrukken' [1265-70; VMNW], 'verslag doen, mededelen' in dat sy souden mogen ... verhalen den overlast, die ... 'dat zij verslag zouden kunnen doen van het geweld dat' [1470; MNW], also hij daer verhaelt 'zoals hij daar vertelt' [1485; MNW].
Oorspronkelijk hetzelfde woord als verhalen 1 'terughalen'. De betekenis 'vertellen' is ontstaan uit verhalen 'verslag doen, zijn verhaal doen', oftewel 'terughalen in woorden', zoals dat gebeurde bij bijv. een rechtszaak. Zie ook herhalen.
verhaal 2 zn. 'vertelling'. Mnl. verhael, verhal 'herhaling, om een fout te herstellen' in hij scampelde in sijn eedspel, wat sijn verhal te recht wesen sal 'hij vergiste zich bij het eedformulier, hetgeen hem het recht geeft op herhaling' [voor 1414; MNW], 'voortzetting van het geding op een andere dag' in L. coomt mit haren talman ende bedinghet haren dach ende haer verhael 'L. komt met haar advocaat en bepleit haar rechtsdag en haar recht op hervatting' [1450-1500; MNW]; vnnl. verhael 'herhaling, weergave' in verhael eens boecks 'weergave van de inhoud' [1573; Thes.], 'relaas' in (over iemands armoede) daer ick u af doen verhael 'waarover ik u relaas doe' [1587; WNT], 'voordracht van feiten of gebeurtenissen, al dan niet verzonnen' in Relatie, vertellinghe, verhaal en Legende, verhaal, vertellingh [beide 1650; WNT]; nnl. verhaal 'schriftelijke vertelling' in Romans of verhalen [1785; WNT], 'mondelinge vertelling' in vele sigaren te rooken en vele verhalen op te snijden [1840; WNT]. Afleiding van verhalen.
Fries: ferheljeferhaal


  naar boven