1.   omtrent vz. 'betreffende'
categorie:
geleed woord
Mnl. omtrent (bw.) 'rondom, overal, geheel en al', (vz.) 'rondom, omstreeks', in ombtrent de port bi ere haluer milen gehehinde 'binnen een halve mijl gaans van de stadspoort' [1236; VMNW], ombetrent sesse ende viftech scellinghe 'ongeveer 56 schelling' [1236; VMNW], en closter ... wel bekant Omtrent 'een klooster, overal welbekend' [1265-70; VMNW], Omtrent middernacht 'omstreeks middernacht' [1285; VMNW], die mur [was] Met ceder plancken ghedect omtrent 'de muur was geheel met cederhouten planken bedekt' [1285; VMNW], omtrent achte daghe na sente jhans dach midden somere 'ongeveer acht dagen na Sint-Jansdag, midden in de zomer' [1287; VMNW], 'aangaande, betreffende' in Gods gewoude Omtrent die maecht 'Gods wil aangaande de maagd' [1393-1402; MNW-R]; nnl. Wy zyn niet heel mededeelzaam omtrent elkanders byzondre belangen [1784; iWNT].
Mnd. um(me)trent, -trant 'rondom, ongeveer' (vanwaar door ontlening nde. omtrent 'ongeveer'); ofri. umtrent 'rondom' (ontleend aan het Nederlands). Samenstelling van om en een woord dat als simplex alleen voorkomt als mnd. trent 'omtrek, grenslijn' (FvW). Verder nauw gerelateerd aan: mnd. trent, trint, trunt 'rond'; ofri. trind, trund 'id.'; oe. trendan 'draaien' (ne. trend 'neigen', zie ook trend); en zie trant, oorspr. 'het gaan', misschien < 'draaien'. De precieze samenhang is onduidelijk, evenals de verdere herkomst van de wortel pgm. *trend-, *trand-, *trund-. Misschien verwant met drentelen (FvW) of met tornen (NEW), maar geen van deze mogelijkheden is semantisch aantrekkelijk.
De oorspronkelijke en in het Middelnederlands nog zeer gewone betekenis is 'rondom'. In bijwoordelijke functie ontstonden hieruit de betekenissen 'aan alle kanten' en overdrachtelijk 'geheel en al', maar deze zijn verouderd. Als voorzetsel werd het woord gebruikt in ruimtebepalingen, en vandaaruit overdrachtelijk als 'ongeveer, omstreeks, om en nabij' in bepalingen van tijdstip, tijdsduur en andere hoeveelheden. In deze betekenissen behoort omtrent tegenwoordig tot de formele taal, behalve in de nog zeer frequente combinatie daaromtrent. Daarbuiten is omtrent grotendeels vervangen door omstreeks of ongeveer. De betekenis 'betreffende, aangaande' is pas in de Nieuwnederlandse periode sterk tot ontwikkeling gekomen.
Fries: omtrint 'ongeveer'


  naar boven