1.   schiften ww. 'sorteren; klonterig worden'
categorie:
erfwoord
Mnl. schiften 'scheiden' in hebben sii gheschift ende ghedeeld alle die eruen 'hebben zij gescheiden en gedeeld alle nagelaten zaken' [ca. 1296-97; Burgers 1993], 'indelen' in Die slaven ... sal hi te wercke schichten 'De slaven ... zal hij voor het werk indelen' [MNW; ca. 1450]; vnnl. schiften, schiffen 'tot boter worden van melk' [1573; Thes.].
Een Hollandse vorm, aangezien de algemeen-Nederlandse klankovergang -ft > -cht, zoals in de vorm schichten, en zie achter, in dit woord achterwege is gebleven.
Mnd. schichten, schiften 'delen, regelen'; mhd. schihten 'ordenen in lagen, opstapelen' (nhd. schichten 'id.'); ofri. skifta 'scheiden, ordenen, regelen' (nfri. skifte, skiftsje 'schiften'); oe. sciftan 'scheiden, ordenen' (ne. shift 'verplaatsen'); on. skipta 'scheiden, verdelen' (nzw. skifta 'verdelen, veranderen'); < pgm. *skiftijan-.
Daarnaast staan vormen zonder -t-: mnd. schippen 'bewerkstelligen, ordenen'; ofri skipia 'inrichten'; on. skipa 'regelen, ordenen'; < pgm. *skipjan-, *skipōn-. Van het bijbehorende, op het verl.deelw. berustende bn. *skifta- kan dan pgm. *skiftijan- zijn afgeleid (FvW), met mogelijk een andere betekenisnuance dan het grondwerkwoord. Ook mogelijk is dat het naar betekenis niet ververwijderde ziften hier van invloed is geweest.
Verwant met: Litouws skiẽbti 'lostornen', Lets šķibīt 'houwen, snijden'; < pie. *skeh2i-b- 'snijden, splijten' (IEW 922). Dit is een uitbreiding met een labiaal van de wortel *skeh2i-, waarvoor zie scheiden.
De betekenis 'scheiden, delen' komt rechtstreeks voort uit de betekenis 'snijden, splijten' van de wortel. Daarentegen zullen de betekenissen 'ordenen, indelen, regelen' zich ontwikkeld hebben uit de semantische tussenstap 'behouwen, vormen'. In onovergankelijk gebruik heeft het werkwoord meest betrekking op melk, die door het stremmen van het eiwit zich als het ware scheidt in zijn bestanddelen.
Literatuur: J.W.J. Burgers (1993), 'Enkele nieuwe aanvullingen op het Corpus Gysseling', in: Taal en Tongval 45, 184-202, hier 195
Fries: skifte


  naar boven