1.   kapen ww. 'overvallen en bemachtigen'
categorie:
leenwoord, uitleenwoord
Vnnl. eerst in de vaste verbinding ter kaep vaeren 'kapen' [1612; WNT kaap III], dan kapen 'geoorloofd aanvallen en beroven' in hebben hare Hoogh Mog: Commissien uytgedeelt ... om op d'Engelse te kapen 'hebben de Staten Generaal toestemming verleend om op de Engelsen te kapen' [1652; WNT], dat wy onderscheid gewoon zijn te maaken, tussen kaapen en rooven: te weeten, dat kaapen is, met oorlof van den Prinse van den Lande der Vyanden Scheepen en Goederen te neemen op See, of elders op de Stroomen: maar rooven is sonder verlof Vrienden en Vyanden afbreuk doen [1681; WNT]; nnl. kapen 'wederrechtelijk overmeesteren van een vliegtuig' [1974; Koenen], later ook van andere vervoermiddelen [1975; van Nierop].
Herkomst onzeker. Gezien de datering is het zn. kaap 'het kapen' wrsch. primair en het werkwoord kapen daarvan afgeleid. De enige acceptabele verklaring voor kaap is ontlening aan Oudfries kāp 'koop, handel', afleiding van kāpia 'kopen, handelen', verwant met kopen. Buiten het Nederlands is het woord alleen bekend als ontlening.
Uit het Nederlands ontleend: Duits Kaper 'kaper (als historisch begrip)' en de afleiding kapern 'kapen (als historisch begrip), wegkapen'; Engels caper 'kaper' [alleen 17e-18e eeuw; OED] (nu privateer), Zweeds kapare 'kaper' en het ww. kapa.
In oorlogstijd was het geoorloofd met een eigen vaartuig de handelsschepen van de vijand aan te vallen en te beroven van hun koopwaar, zoals de citaten uit 1652 en 1681 illustreren. Deze roof op zee stond bekend als kaapvaart en werd van hogerhand toegestaan middels de uitgifte van kaper- of commissiebrieven. De gekaapte goederen mochten openlijk verhandeld worden, kaap kan dus worden beschouwd als benaming voor de op deze manier gevoerde 'koophandel'.
Uit de oorspr. betekenis ontwikkelde zich een overdrachtelijke, met name in de afleiding wegkapen 'heimelijk wegnemen' [1808; WNT weg II]. Het werkwoord kapen en de afleidingen kaper en kaping zijn sinds de jaren 1960 herleefd door vliegtuig- en treinkapingen.


  naar boven